FN FAL

FN FAL (Fabrique Nationala Fusil Automatique Leger) to bel­gij­ski kara­bin auto­ma­tycz­ny skon­stru­owa­ny przez Diaudonne Saive w fir­mie Fabrique Nationale. Prace nad bro­nią roz­po­czę­to pod koniec lat 40., pierw­sze pro­to­ty­py kara­bi­nu zasi­la­ne były nie­miec­kim nabo­jem pośred­nim 7,92x33mm. Późniejsze pro­to­ty­py strza­la­ły bry­tyj­skim nabo­jem 7x43mm (.280), jed­nak osta­tecz­nie w latach 50. jako stan­dar­do­wy natow­ski nabój stan­da­ry­zo­wa­no ame­ry­kań­ski nabój kara­bi­no­wy 7,62x51mm, tak więc pro­du­ko­wa­ne seryj­nie kara­bi­ny FN FAL zasi­la­ne były nabo­jem 7,62x51mm. Diaudonne Saive obok prac nad kara­bi­nem auto­ma­tycz­nym, pro­wa­dził rów­nież pra­ce nad kara­bi­nem samo­pow­ta­rzal­nym, tak więc FN FAL pod wzglę­dem kon­struk­cyj­nym przy­po­mi­na kara­bin samo­pow­ta­rzal­ny SAFN-49. Karabin FN FAL pro­du­ko­wa­ny był w wie­lu pań­stwach dla wie­lu armii, obok wer­sji ​„metrycz­nych” pro­du­ko­wa­no wer­sje ​„calo­we” prze­zna­czo­ne dla armii państw anglo­sa­skich. Pierwszą armią jaka wpro­wa­dzi­ła FN FAL do uzbro­je­nia była armia kana­dyj­ska, któ­ra w 1955r wpro­wa­dzi­ła wer­sję ​„calo­wą” pod ozna­cze­niem C1. Armia bel­gij­ska wpro­wa­dzi­ła nato­miast do uzbro­je­nia wer­sję ​„metrycz­ną” w 1956r. Belgijskie wer­sje FN FAL to peł­no­wy­mia­ro­wy kara­bin wypo­sa­żo­ny w kol­bę sta­łą wyko­na­ną z drew­na (zna­ny jako FN FAL 50.00), peł­no­wy­mia­ro­wy kara­bin ze sta­lo­wą szkie­le­to­wą kol­bą skła­da­ną (50.64), odmia­na skró­co­na ze sta­lo­wą szkie­le­to­wą kol­bą skła­da­ną (50.63) oraz ręcz­ny kara­bin maszy­no­wy (zna­ny jako 50.41 lub FN FALO) z bar­dziej masyw­ną lufą i przy­mo­co­wa­nym do niej dwój­no­giem oraz kol­bą sta­łą wyko­na­ną z drew­na. FN FAL to obok nie­miec­kie­go kara­bi­nu G3 jeden z naj­bar­dziej popu­lar­nych kara­bi­nów automatycznych.

Konstrukcja karabinu FN FAL

FN FAL dzia­ła na zasa­dzie odpro­wa­dza­nia gazów pro­cho­wych przez bocz­ny otwór w lufie, zasto­so­wa­no układ gazo­wy z rurą gazo­wą umiesz­czo­ną nad lufą, regu­la­to­rem nastaw­nym oraz tło­kiem o krót­kim sko­ku. Ryglowanie odby­wa się poprzez prze­ko­sze­nie zam­ka w płasz­czyź­nie pio­no­wej, strze­la­nie nastę­pu­je z zam­ka zamknię­te­go. Po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka ostat­nie­go nabo­ju zespół rucho­my zatrzy­mu­je się w tyl­nym poło­że­niu, ze wzglę­du na brak zewnętrz­nej dźwi­gni zatrza­sku zam­ka, zwol­nie­nie zespo­łu rucho­me­go w przed­nie poło­że­nie moż­li­we jest poprzez odcią­gnię­cie rącz­ki zam­ko­wej do tyłu lub przy uży­ciu zatrza­sku umiej­sco­wio­ne­go pomię­dzy gniaz­dem maga­zyn­ka a chwy­tem pisto­le­to­wym (oko­li­ce zatrza­sku maga­zyn­ka). Nieruchoma pod­czas strze­la­nia rącz­ka zam­ko­wa znaj­du­je się po lewej stro­nie komo­ry zam­ko­wej wyko­na­nej ze sta­li meto­dą fre­zo­wa­nia. Karabiny z kol­bą sta­łą posia­da­ją sprę­ży­nę powrot­ną umiesz­czo­ną wewnątrz kol­by, nato­miast w odmia­nach z kol­bą skła­da­ną sprę­ży­na powrot­na umiesz­czo­na jest cał­ko­wi­cie wewnątrz komo­ry zam­ko­wej. Różnice pomię­dzy wer­sja­mi z kol­bą sta­łą i skła­da­ną doty­czą rów­nież suwa­dła oraz pokry­wy komo­ry zam­ko­wej. Zależnie od wer­sji mecha­nizm spu­sto­wy umoż­li­wia strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym i cią­głym lub jedy­nie ogniem poje­dyn­czym (przy­kła­do­wo bry­tyj­ski L1A1). Wersje strze­la­ją­ce jedy­nie ogniem poje­dyn­czym uży­wa­ne są nie tyl­ko przez cywi­li, ale rów­nież przez siły zbroj­ne wie­lu państw. Brak moż­li­wo­ści strze­la­nia seria­mi nie wyda­je się pro­ble­mem, ze wzglę­du na duży odrzut FN FAL, któ­ry utrud­nia cel­ne strze­la­nie seria­mi. Broń posia­da mecha­nizm ude­rze­nio­wy z kur­kiem zakry­tym. Przełącznik rodza­ju ognia peł­nią­cy rów­nież funk­cję bez­piecz­ni­ka (lub jedy­nie funk­cję bez­piecz­ni­ka w wer­sjach strze­la­ją­cych jedy­nie ogniem poje­dyn­czym) znaj­du­je się po lewej stro­nie komo­ry spu­sto­wej nad chwy­tem pisto­le­to­wym. Karabin zasi­la­ny jest stan­dar­do­wym natow­skim nabo­jem kara­bi­no­wym 7,62x51mm. Zasilanie odby­wa się ze sta­lo­wych dwu­rzę­do­wych maga­zyn­ków pudeł­ko­wych z dwu­po­zy­cyj­nym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 20 naboi. Magazynki klesz­czo­ne są waha­dło­wo w gnieź­dzie umiesz­czo­nym na dol­nej powierzch­ni komo­ry zam­ko­wej przed chwy­tem pisto­le­to­wym. Zatrzask maga­zyn­ka umiesz­czo­no na dol­nej powierzch­ni komo­ry zam­ko­wej pomię­dzy gniaz­dem maga­zyn­ka a kabłą­kiem spu­stu. Karabin posia­da lufę zakoń­czo­ną szcze­li­no­wym tłu­mi­kiem pło­mie­ni peł­nią­cym rów­nież rolę nasad­ki do mio­ta­nia gra­na­tów nasad­ko­wych oraz zacze­pu do moco­wa­nia bagne­tu nożo­we­go. Przed strze­la­niem gra­na­ta­mi nasad­ko­wy­mi nale­ży usta­wić regu­la­tor gazo­wy w pozy­cji odci­na­ją­cej dopływ gazów pro­cho­wych do komo­ry gazo­wej. Karabiny FN FAL wypo­sa­żo­ne są w łoże oraz chwyt pisto­le­to­wy wyko­na­ne z drew­na lub two­rzy­wa sztucz­ne­go. Istnieją rów­nież wer­sje kara­bi­nu wypo­sa­żo­ne w umiesz­czo­ną na komo­rze zam­ko­wej skła­da­ną rącz­ką trans­por­to­wą. Rozkładanie czę­ścio­we kara­bi­nu nastę­pu­je poprzez odłą­cze­nie komo­ry spu­sto­wej z kol­bą i chwy­tem pisto­le­to­wym od komo­ry zam­ko­wej. Mechaniczne przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją się z musz­ki umiesz­czo­nej na rurze gazo­wej oraz celow­ni­ka z prze­zier­ni­kiem znaj­du­ją­ce­go się na komo­rze zamkowej.

FN FALO

FN FALO (50.41) to bel­gij­ski ręcz­ny kara­bin maszy­no­wy skon­stru­owa­ny na pod­sta­wie kara­bi­nu auto­ma­tycz­ne­go FN FAL. Karabin maszy­no­wy FN FALO wypo­sa­żo­ny jest w bar­dziej masyw­ną lufę, skła­da­ny do tyłu dwój­nóg przy­mo­co­wa­ny do lufy, kol­bę sta­łą wyko­na­ną z drew­na oraz skła­da­ną rącz­kę trans­por­to­wą umiesz­czo­ną na komo­rze zam­ko­wej. Karabin zasi­la­ny jest nabo­jem 7,62x51mm, zasi­la­nie odby­wa się z dwu­rzę­do­wych maga­zyn­ków pudeł­ko­wych z dwu­po­zy­cyj­nym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 20 naboi. Magazynki wymien­ne są z maga­zyn­ka­mi od kara­bi­nu FN FAL. FN FALO cha­rak­te­ry­zu­je się nie­wiel­ką jak na ręcz­ny kara­bin maszy­no­wy szyb­ko­strzel­no­ścią prak­tycz­ną ze wzglę­du na strze­la­nie z zam­ka zamknię­te­go, brak szyb­ko­wy­mien­nej lufy, zasi­la­nie z maga­zyn­ka o nie­wiel­kiej pojem­no­ści oraz gniaz­do maga­zyn­ka umiesz­czo­ne na dol­nej powierzch­ni komo­ry zam­ko­wej (co utrud­nia wymia­nę maga­zyn­ka przez amunicyjnego).

L1A1 SLR

L1A1 SLR (Self Loading Rifle) to bry­tyj­ska ​„calo­wa” wer­sja FN FAL wpro­wa­dzo­na do uzbro­je­nia w latach 50. aby zastę­pić kara­bi­ny powta­rzal­ne SMLE (Short Magazine Lee Enfield). L1A1 zasi­la­ny jest nabo­jem 7,62x51mm, zasi­la­nie odby­wa się z dwu­rzę­do­we­go maga­zyn­ka z dwu­po­zy­cyj­nym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 20 naboi. Magazynek od kara­bi­nu FN FAL może być sto­so­wa­ny do zasi­la­nia L1A1, jed­nak maga­zy­nek od L1A1 nie może być sto­so­wa­ny do zasi­la­nia FN FAL. Karabin L1A1 może być rów­nież zasi­la­ny z dwu­rzę­do­we­go maga­zyn­ka łuko­we­go o pojem­no­ści 30 naboi od ręcz­ne­go kara­bi­nu maszy­no­we­go L4 (BREN zasi­la­ny nabo­jem 7,62x51mm), jed­nak nale­ży zazna­czyć że maga­zy­nek od L4 prze­zna­czo­ny jest do zasi­la­nia bro­ni z gniaz­dem maga­zyn­ka na gór­nej powierzch­ni komo­ry zam­ko­wej, tak więc pod­czas zasi­la­nia L1A1 z gniaz­dem maga­zyn­ka na dol­nej powierzch­ni komo­ry zam­ko­wej mogą wystę­po­wać pro­ble­my z nie­za­wod­no­ścią. Po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka ostat­nie­go nabo­ju zespół rucho­my nie zatrzy­mu­je się w tyl­nym poło­że­niu. Zaczep zatrzy­mu­ją­cy zespół rucho­my w tynym poło­że­niu moż­na nato­miast włą­czyć ręcz­nie. L1A1 może strze­lać jedy­nie ogniem poje­dyn­czym. Karabin wypo­sa­żo­ny jest w kol­bę sta­łą wyko­na­ną z drew­na, broń dosto­so­wy­wa­no do strzel­ca sto­su­jąc kol­by o róż­nej dłu­go­ści. W latach 80. kara­bi­ny wypo­sa­żo­ne zosta­ły w kol­bę wyko­na­ną z two­rzy­wa sztucz­ne­go, kara­bi­ny z kol­ba­mi tego typu dosto­so­wy­wa­no do strzel­ca przy uży­ciu gumo­wych sto­pek o róż­nej dłu­go­śći. Zastosowano skła­da­ny celow­nik z prze­zier­ni­kiem, na przy­rzą­dach celow­ni­czych znaj­du­ją się try­to­we punk­ty uła­twia­ją­ce strze­la­nie w ciem­no­ściach. Karabiny póź­nych serii pro­duk­cyj­nych mogą być wypo­sa­żo­ne w celow­nik optycz­ny SUIT (Sight Unit, Infrantry, Trilux). Różnice pomię­dzy L1A1 a FN FAL doty­czą rów­nież rącz­ki zam­ko­wej, regu­la­to­ra gazo­we­go, zam­ka, suwa­dła, kabłą­ka spu­stu, chwy­tu pisto­le­to­we­go, łoża oraz skrzy­deł­ka bez­piecz­ni­ka. Karabin pro­du­ko­wa­no w Royal Small Arms Factory w Enfield. Następca kara­bi­nu L1A1 to kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny L85A1 wpro­wa­dzo­ny do uzbro­je­nia w 1985r.

T48

T48 (peł­ne ozna­cze­nie Rifle, Caliber .30, T48 FN) to ame­ry­kań­skie ozna­cze­nie kara­bi­nów FN FAL wypro­du­ko­wa­nych z prze­zna­cze­niem na ame­ry­kań­ski kon­kurs na następ­cę kara­bi­nu M1 Garand. Na począt­ku lat 50. fir­ma Fabrique Nationale wypro­du­ko­wa­ła 3103 kara­bi­nów samo­pow­ta­rzal­nych T48 oraz 200 ręcz­nych kara­bi­nów maszy­no­wych T48E1. Karabiny samo­pow­ta­rzal­ne T48 wypo­sa­żo­ne były w tłu­mik pło­mie­ni z zacze­pem do moco­wa­nia bagne­tu, nato­miast kara­bi­ny maszy­no­we T48E1 cha­rak­te­ry­zo­wa­ły się tłu­mi­kiem pło­mie­ni pozba­wio­nym zacze­pu do moco­wa­nia bagne­tu, bar­dziej masyw­ną lufą, skła­da­nym dwój­no­giem oraz kol­bą z opo­rą nara­mien­ną. Podczas testów broń porów­ny­wa­no z ame­ry­kań­skim kara­bi­nem T44. W 1954r zle­co­no ame­ry­kań­skiej fir­mie High Standard Manufacturing Company pro­duk­cję kara­bi­nu T48, wypro­du­ko­wa­no 12 zmo­dy­fi­ko­wa­nych kara­bi­nów. W 1954r US Army Ordnance prze­ka­zał pro­gram kara­bi­nu T48 fir­mie Boston Ordnance District. W 1954r fir­ma Harissonand Richardson roz­po­czę­ła pro­duk­cję 500 kara­bi­nów T48 na zle­ce­nie Boston Ordnance District. Karabiny pro­du­ko­wa­ne w fir­mie Harisson and Richardson wypo­sa­żo­ne były w lufę o ​„stan­dar­do­wej” masie, więk­szość kara­bi­nów posia­da­ła mecha­nizm spu­sto­wy jedy­nie do ognia poje­dyn­cze­go. Nieliczne kara­bi­ny wypo­sa­żo­ne były w mecha­nizm spu­sto­wy umoż­li­wia­ją­cy strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym i cią­głym (jed­nak nie były to wypo­sa­żo­ne w bar­dziej masyw­ną lufę T48E1). W 1957r do uzbro­je­nia wpro­wa­dzo­no kara­bin T44 jako M14 (US Rifle, Caliber 7.62, M14). Karabin T44 cha­rak­te­ry­zo­wał się mniej­szą masą od T48. T44 był rów­nież pod wzglę­dem kon­struk­cji podob­ny do kara­bi­nu M1 Garand, co uła­twia­ło roz­po­czę­cie pro­duk­cji w USA.

FN FAL ogółem

FN FAL to broń nie­za­wod­na, odpor­na oraz dość cel­na jak na typo­wy kara­bin pie­cho­ty pod­czas strze­la­nia ogniem poje­dyn­czym. FN FAL posia­da jed­nak typo­we cechy kara­bi­nów auto­ma­tycz­nych takie jak duży odrzut utrud­nia­ją­cy cel­ne strze­la­nie seria­mi oraz dość duża masa bro­ni i amu­ni­cji. Według nie­któ­rych opi­nii kara­bin jest rów­nież mało odpor­ny na dzia­ła­nie pyłu. Ogółem wypro­du­ko­wa­no oko­ło 7 milio­nów kara­bi­nów FN FAL. Firma Fabrique Nationale od lat 70. pro­du­ko­wa­ła następ­cę kara­bi­nu FN FAL, kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny FN FNC zasi­la­ny nabo­jem 5,56x45mm (zależ­nie od wer­sji M193 lub SS109). Broń mimo zalet nie zyska­ła jed­nak dużej popu­lar­no­ści. FN FNC zasi­la­ny nabo­jem 5,56x45mm SS109 został wpro­wa­dzo­ny do uzbro­je­nia armii bel­gij­skiej w 1989r.