AK (AK-47)

AK (Awtomat Kałasznikowa, zna­ny rów­nież jako AK-47) to radziec­ki kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny skon­stru­owa­ny przez Michaiła Kałasznikowa. Broń wpro­wa­dzo­no do uzbro­je­nia w wyni­ku ogło­szo­ne­go w 1946r kon­kur­su na kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny. Wcześniejsze radziec­kie kon­kur­sy na kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny, ogło­szo­ne w 1943r oraz 1945r, wygrał Aleksiej Sudajew z kara­bin­kiem AS-44 (Awtomat Sudajewa 44) oraz OAS (Obligacziennyj Awtomat Sudajewa), jed­nak broń wyma­ga­ła wie­lu popra­wek, dla­te­go też nie zosta­ła wpro­wa­dzo­na do uzbro­je­nia. Aleksiej Sudajew zmarł w 1946r, nale­ży zazna­czyć że według wie­lu opi­nii miał on naj­więk­sze szan­se na wpro­wa­dze­nie swo­jej kon­struk­cji do uzbro­je­nia. W kon­kur­sie z 1946r brał udział Kałasznikow z kara­bin­kiem AK-46 nr 1, Rukawisznikow z AR-46, Korobow z TKB-408, Bułkin z AB-46 oraz Dementiew z AD-46. Do dru­giej tury prób dosta­ły się kara­bin­ki AK-46 nr 1, AB-46 oraz AD-46. W dru­giej turze prób wygra­ła kon­struk­cja Kałasznikowa, dla­te­go też kara­bi­nek AK został w 1949r wpro­wa­dzo­ny do uzbro­je­nia. Co cie­ka­we w ZSRR począt­ko­wo zakła­da­no że pod­sta­wo­wym uzbro­je­niem pie­cho­ty będzie kara­bi­nek samo­pow­ta­rzal­ny, kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny miał peł­nić jedy­nie rolę uzu­peł­nia­ją­cą. Ostatecznie jed­nak zade­cy­do­wa­no że pod­sta­wo­wym uzbro­je­niem będzie kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny, dla­te­go też pro­duk­cja kara­bin­ka samo­pow­ta­rzal­ne­go SKS wpro­wa­dzo­ne­go do uzbro­je­nia w 1949r zosta­ła zakoń­czo­na już we wcze­snych latach 50-tych.

Prototypy

Karabinek samo­pow­ta­rzal­ny Kałasznikowa z 1944r to broń z któ­rej wywo­dzi się kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny AK. Karabinek samo­pow­ta­rzal­ny dzia­łał na zasa­dzie odpro­wa­dza­nia gazów pro­cho­wych przez bocz­ny otwór w lufie, zasto­so­wa­no układ gazo­wy z krót­kim sko­kiem tło­ka gazo­we­go oraz rurę gazo­wą umiesz­czo­ną pod lufę. Ryglowanie nastę­po­wa­ło poprzez obrót w pra­wo zam­ka z dwo­ma rygla­mi, kara­bi­nek strze­lał z zam­ka zamknię­te­go. Rączkę zam­ko­wą umiesz­czo­no po lewej i pra­wej stro­nie bro­ni. Mechanizm spu­sto­wy umoż­li­wiał strze­la­nie jedy­nie ogniem poje­dyn­czym, bez­piecz­nik znaj­do­wał się pod komo­rą zam­ko­wą przed kabłą­kiem spu­stu. Zastosowano mecha­nizm ude­rze­nio­wy z kur­kiem zakry­tym, pobi­ja­kiem znaj­du­ją­cym się w suwa­dle oraz igli­cą umiesz­czo­ną w zam­ku. Karabinek zasi­la­ny był radziec­kim nabo­jem pośred­nim 7,62x41mm (pier­wo­wzór nabo­ju 7,62x39mm). Zasilanie odby­wa­ło się z maga­zyn­ka sta­łe­go łado­wa­ne­go przy pomo­cy ładow­ni­ka lub łódek. Zastosowano kol­bę sta­łą prze­cho­dzą­cą w łoże oraz szyj­kę kol­by wypro­fi­lo­wa­ną w chwyt pistoletowy.
AK-46 nr 1 (zna­ny rów­nież jako AK‑1) to broń wywo­dzą­ca się w pro­stej linii z kara­bin­ka samo­pow­ta­rzal­ne­go Kałasznikowa z 1944r. Karabinek auto­ma­tycz­ny AK-46 nr 1 dzia­łał na zasa­dzie odpro­wa­dza­nia gazów pro­cho­wych przez bocz­ny otwór w lufie, zasto­so­wa­no układ gazo­wy z krót­kim sko­kiem tło­ka oraz rurą gazo­wą umiesz­czo­ną nad lufą. Ryglowanie nastę­po­wa­ło poprzez obrót w pra­wo zam­ka z dwo­ma rygla­mi. Karabinek strze­lał z zam­ka zamknię­te­go, po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka ostat­nie­go nabo­ju zespół rucho­my nie zatrzy­my­wał się z tyl­nym poło­że­niu. Mechanizm spu­sto­wy umoż­li­wiał strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym i cią­głym. Zastosowano mecha­nizm ude­rze­nio­wy z kur­kiem zakry­tym, pobi­ja­kiem znaj­du­ją­cym się w suwa­dle oraz igli­cą swo­bod­ną umiesz­czo­ną w zam­ku. Skrzydełko bez­piecz­ni­ka znaj­do­wa­ło się po lewej stro­nie komo­ry zam­ko­wej nad chwy­tem pisto­le­to­wym. Po lewej stro­nie komo­ry zam­ko­wej umiesz­czo­no rów­nież oddziel­ny bez­piecz­nik oraz rucho­mą pod­czas strze­la­nia rącz­kę zam­ko­wą. Karabinek zasi­la­ny był nabo­jem 7,62x41mm. Zasilanie odby­wa­ło się z klesz­czo­nych waha­dło­wo dwu­rzę­do­wych maga­zy­nów łuko­wych z dwu­po­zy­cyj­nym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 30 naboi. Broń moż­na było doła­do­wać z łódek amu­ni­cyj­nych. Rozkładanie czę­ścio­we bro­ni nastę­po­wa­ło poprzez odłą­cze­nie rury gazo­wej oraz krót­kiej pokry­wy komo­ry zam­ko­wej. Podobnie jak w innych pro­to­ty­po­wych i pro­du­ko­wa­nych seryj­nie odmia­nach AK zasto­so­wa­no oddziel­ny chwyt pisto­le­to­wy oraz łoże umiesz­czo­ne przed gniaz­dem magazynka.

AK-46 nr 2 dzia­łał na zasa­dzie odpro­wa­dza­nia gazów pro­cho­wych przez bocz­ny otwór w lufie, broń wypo­sa­żo­na była w układ gazo­wy z krót­kim sko­kiem tło­ka gazo­we­go oraz rurą gazo­wą umiesz­czo­ną nad lufą. Ryglowanie nastę­po­wa­ło poprzez obrót w pra­wo zam­ka z dwo­ma rygla­mi. Broń strze­la­ła z zam­ka zamknię­te­go, po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka ostat­nie­go nabo­ju zespół rucho­my nie zatrzy­my­wał się w tyl­nym poło­że­niu. Mechanizm spu­sto­wy umoż­li­wiał strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym i cią­głym. Zastosowano mecha­nizm ude­rze­nio­wy z kur­kiem zakry­tym, pobi­ja­kiem umiesz­czo­nym w suwa­dle oraz igli­cą swo­bod­ną znaj­du­ją­cą się w zam­ku. Po lewej stro­nie komo­ry zam­ko­wej umiesz­czo­no skrzy­deł­ko bez­piecz­ni­ka, oddziel­ny bez­piecz­nik oraz nie­ru­cho­mą pod­czas strze­la­nia rącz­kę zam­ko­wą. Karabinek zasi­la­ny był nabo­jem 7,62x41mm. Zasilanie odby­wa­ło się z wty­ka­ne­go pio­no­wo dwu­rzę­do­we­go maga­zyn­ka łuko­we­go z dwu­po­zy­cyj­nym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 30 naboi. Broni nie moż­na było doła­do­wać z łódek amu­ni­cyj­nych. Rozkładanie czę­ścio­we nastę­po­wa­ło poprzez odłą­cze­nie rury gazo­wej oraz komo­ry spustowej.

AK-47 nr 1 dzia­łał na zasa­dzie odpro­wa­dza­nia gazów pro­cho­wych przez bocz­ny otwór w lufie, broń wypo­sa­żo­na była w układ gazo­wy z dłu­gim sko­kiem tło­ka gazo­we­go oraz rurą gazo­wą umiesz­czo­ną nad lufą. Ryglowanie nastę­po­wa­ło poprzez obrót w pra­wo zam­ka z dwo­ma rygla­mi. Karabinek strze­lał z zam­ka zamknię­te­go, po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka ostat­nie­go nabo­ju zespół rucho­my nie zatrzy­my­wał się w tyl­nym poło­że­niu. Ruchomą pod­czas strze­la­nia rącz­kę zam­ko­wą umiesz­czo­no po pra­wej stro­nie bro­ni. Mechanizm spu­sto­wy umoż­li­wiał strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym i cią­głym. Mechanizm ude­rze­nio­wy posia­dał kurek zakry­ty i igli­cę swo­bod­ną umiesz­czo­ną w zam­ku, nie zasto­so­wa­no nato­miast pobi­ja­ka. Po pra­wej stro­nie komo­ry zam­ko­wej znaj­do­wa­ła się cha­rak­te­ry­stycz­na dla pro­du­ko­wa­nych seryj­nie odmian AK dźwi­gnia bez­piecz­ni­ka peł­nią­ca rów­nież rolę prze­łącz­ni­ka rodza­ju ognia. Dźwignia w poło­że­niu gór­nym (broń zabez­pie­czo­na) zasła­nia­ła wycię­cie dla rącz­ki zam­ko­wej i tym samym unie­moż­li­wia­ła prze­ła­do­wa­nie bro­ni. Karabinek zasi­la­ny był nabo­jem 7,62x41mm. Zasilanie odby­wa­ło się z klesz­czo­ne­go waha­dło­wo dwu­rzę­do­we­go maga­zyn­ka łuko­we­go z dwu­po­zy­cyj­nym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 30 naboi. Broni nie moż­na było doła­do­wać z łódek amu­ni­cyj­nych. Rozkładanie czę­ścio­we nastę­po­wa­ło poprzez odłą­cze­nie rury gazo­wej oraz pokry­wy komo­ry zamkowej.

AK-47 nr 2 to kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny skon­stru­owa­ny na pod­sta­wie AK-47 nr 1, róż­nią­cy się od poprzed­ni­ka zasto­so­wa­niem ukła­du gazo­we­go White’a oraz hamul­ca wylo­to­we­go. Układ gazo­wy White’a cha­rak­te­ry­zu­je się prze­wo­dem umiesz­czo­nym w przed­niej czę­ści tło­ka gazo­we­go. Początkowo gazy pro­cho­we dosta­ją się do komo­ry gazo­wej przez prze­wód umiesz­czo­ny w tło­ku gazo­wym, póź­niej pod­czas począt­ko­we­go ruchu tło­ka gazo­we­go do komo­ry nie są dostar­cza­ne gazy pro­cho­we (otwór prze­wo­du umiesz­czo­ne­go w tło­ku prze­su­wa się za otwór prze­wo­du gazo­we­go dostar­cza­ją­ce­go gazy pro­cho­we do komo­ry gazo­wej), a następ­nie czół­ko tło­ka gazo­we­go prze­su­wa­ją­ce się za otwór prze­wo­du gazo­we­go powo­du­je że gazy pro­cho­we ponow­nie dostar­cza­ne są do komo­ry gazo­wej. Układ gazo­wy White’a dzia­ła jak samo­czyn­ny regu­la­tor gazo­wy, jed­nak wyma­ga ści­słe­go dopa­so­wa­nia ele­men­tów ukła­du. AK-47 nr 2 zasi­la­ny był nabo­jem pośred­nim 7,62x41mm.

AK-47 nr 3 to następ­ca kara­bin­ka AK-47 nr 2. Karabinek auto­ma­tycz­ny AK-47 nr 3 pozba­wio­ny był urzą­dze­nia gazo­we­go White’a oraz cha­rak­te­ry­zo­wał się lufą zakoń­czo­ną osła­bia­czem pod­rzu­tu. Nie licząc osła­bia­cza pod­rzu­tu oraz łoża z AK-47 nr 2 broń nie róż­ni­ła się od AK-47 nr 1. Karabinek auto­ma­tycz­ny AK-47 nr 3 był ostat­nią odmia­ną pro­to­ty­po­wą oraz ostat­nią odmia­ną zasi­la­ną nabo­jem pośred­nim 7,62x41mm.

Oznaczenia

Czasami moż­na natknąć się na infor­ma­cję że bar­dzo popu­lar­ne ozna­cze­nie AK-47 nie jest popraw­ne oraz zosta­ło wymy­ślo­ne przez Amerykanów. Okazuje się jed­nak że ozna­cze­nie AK-47 było sto­so­wa­ne w radziec­kich doku­men­tach. Oznaczenie takie moż­na zna­leźć mię­dzy inny­mi w radziec­kim doku­men­cie z 21 stycz­nia 1948r w któ­rym mini­ster uzbro­je­nia ZSRR naka­zu­je Fominowi (dyrek­tor fabry­ki nr 524) wytwo­rze­nie 1,5 tysią­ca kara­bin­ków AK-47 (temat na forum stro­ny DWS w któ­rym znaj­du­je się zdję­cie doku­men­tu). Należy jed­nak zazna­czyć że broń pro­du­ko­wa­na seryj­nie wystę­po­wa­ła pod ozna­cze­niem AK lub pod ozna­cze­niem Wyrób 56-A-212/212M, tak więc sto­so­wa­nie ozna­cze­nia AK-47 dla bro­ni pro­du­ko­wa­nej seryj­nie nie jest popraw­ne. Podobnie nie jest popraw­ne sto­so­wa­nie ozna­cze­nia AK-47 dla kara­bin­ka AKM.
Pochodzenie
Bardzo czę­sto moż­na natknąć się na teo­rię według któ­rej kara­bi­nek AK to kopia nie­miec­kie­go StG44 skon­stru­owa­ne­go przez Hugo Schmeissera, jed­nak nie jest to praw­da ze wzglę­du na znacz­ne róż­ni­ce doty­czą­ce spo­so­bu ryglo­wa­nia, spo­so­bu roz­kła­da­nia, gniaz­da maga­zyn­ka, roz­miesz­cze­nia mani­pu­la­to­rów czy umiesz­cze­nia sprę­ży­ny powrot­nej. Na doda­tek AK pod wzglę­dem kon­struk­cyj­nym znacz­nie bar­dziej przy­po­mi­na broń ame­ry­kań­ską. Karabinek auto­ma­tycz­ny AK wywo­dzi się z kara­bin­ka samo­pow­ta­rzal­ne­go skon­stru­owa­ne­go przez Kałasznikowa w 1944r, któ­ry z kolei przy­po­mi­na ame­ry­kań­ski kara­bin samo­pow­ta­rzal­ny M1 skon­stru­owa­ny przez Johna Garanda. Zamek i suwa­dło zasto­so­wa­ne w AK oraz kara­bin­ku samo­pow­ta­rzal­nym Kałasznikowa wywo­dzą się z zam­ka i suwa­dła kara­bi­nu M1, do cze­go zresz­tą przy­zna­je się sam Michaił Kałasznikow. Należy zazna­czyć że zamek i suwa­dło zasto­so­wa­ne w AK oraz kara­bin­ku samo­pow­ta­rzal­nym z 1944r nie są kopią zam­ka i suwa­dła z ame­ry­kań­skie­go M1 ze wzglę­du na znacz­ne róż­ni­ce doty­czą­ce roz­wią­zań szcze­gó­ło­wych. Trudno zresz­tą zarzu­cać Kałasznikowowi wzo­ro­wa­nie się na innych kon­struk­cjach, bio­rąc pod uwa­gę że to samo robi więk­szość kon­struk­to­rów bro­ni, cze­go przy­kła­dem może być nie­miec­ki kara­bin samo­pow­ta­rzal­ny Gew43 w któ­rym zasto­so­wa­no układ gazo­wy pocho­dzą­cy z SWT-40. Więcej na ten temat tutaj oraz w arty­ku­le Bogusława Trzaskały ​„Pochodzenie kara­bin­ka AK „.

Równie czę­sto moż­na natknąć się na teo­rię według któ­rej to Hugo Schmeisser jest kon­struk­to­rem kara­bin­ka AK, jed­nak rów­nież ta teo­ria jest bar­dzo mało praw­do­po­dob­na. Hugo Schmeisser został prze­trans­por­to­wa­ny do ZSRR 24 paź­dzier­ni­ka 1946r, po czym prze­by­wał w Iżewsku. Kałasznikow nato­miast razem ze swo­im zespo­łem kon­struk­cyj­nym prze­by­wał w Kowrowie, do Iżewska Kałasznikow przy­był dopie­ro w 1949r, kie­dy to jego kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny od daw­na ist­niał oraz był już wpro­wa­dzo­ny do uzbro­je­nia. Na doda­tek kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny AK wywo­dzi się z kara­bin­ka samo­pow­ta­rzal­ne­go Kałasznikowa z 1944r, jak wia­do­mo w 1944r Hugo Schmeisser prze­by­wał jesz­cze w Niemczech, naj­praw­do­po­dob­niej nawet nie domy­śla­jąc się że po woj­nie tra­fi do ZSRR. Można mieć jedy­nie wąt­pli­wo­ści ile udzia­łu w kon­struk­cji AK ma Michaił Kałasznikow, ile nato­miast jego zespół konstrukcyjny.

Konstrukcja karabinka AK

Karabinek AK dzia­ła na zasa­dzie odpro­wa­dza­nia gazów pro­cho­wych przez bocz­ny otwór w lufie, zasto­so­wa­no układ gazo­wy z tło­kiem o dłu­gim sko­ku oraz rurą gazo­wą umiesz­czo­ną nad lufą. Ryglowanie odby­wa się poprzez obrót w pra­wo zam­ka z dwo­ma rygla­mi. Strzelanie nastę­pu­je z zam­ka zamknię­te­go, po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka wszyst­kich naboi zespół rucho­my nie zatrzy­mu­je się w tyl­nym poło­że­niu. Karabinek zasi­la­ny jest radziec­kim nabo­jem pośred­nim 7,62x39mm. Zasilanie odby­wa się z klesz­czo­nych waha­dło­wo dwu­rzę­do­wych maga­zyn­ków łuko­wych z dwu­po­zy­cyj­nym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 30 naboi, począt­ko­wo sto­so­wa­no maga­zyn­ki sta­lo­we bez prze­tło­czeń, naj­więk­szą popu­lar­ność zyska­ły jed­nak maga­zyn­ki sta­lo­we z prze­tło­cze­nia­mi zwięk­sza­ją­cy­mi sztyw­ność. Mało popu­lar­ne są nato­miast maga­zyn­ki wyko­na­ne z lek­kich sto­pów lub two­rzy­wa sztucz­ne­go. Karabinek może być rów­nież zasi­la­ny z maga­zyn­ków od kara­bin­ka maszy­no­we­go RPK (dwu­rzę­do­we maga­zyn­ki łuko­we z dwu­rzę­do­wym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 40 naboi oraz maga­zyn­ki bęb­no­we o pojem­no­ści 75 naboi). Magazynki klesz­czo­ne są waha­dło­wo w gnieź­dzie znaj­du­ją­cym się pod komo­rą zam­ko­wą przed chwy­tem pisto­le­to­wym. Dźwignia zatrza­sku maga­zyn­ka znaj­du­je się pomię­dzy kabłą­kiem spu­stu a gniaz­dem maga­zyn­ka. Zastosowano mecha­nizm ude­rze­nio­wy z kur­kiem zakry­tym i igli­cą swo­bod­ną umiesz­czo­ną w zam­ku oraz mecha­nizm spu­sto­wy umoż­li­wia­ją­cy strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym i cią­głym. Dźwignia prze­łącz­ni­ka rodza­ju ognia peł­nią­ca rów­nież funk­cję bez­piecz­ni­ka znaj­du­je się z pra­wej stro­ny komo­ry zam­ko­wej. Górne poło­że­niu dźwi­gni powo­du­je zabez­pie­cze­nie bro­ni, zasło­nię­cie okna wyrzu­to­we łusek oraz unie­moż­li­wie­nie prze­ła­do­wa­nia, skraj­ne dol­ne poło­że­nie dźwi­gni umoż­li­wia strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym, nato­miast poło­że­nie pośred­nie umoż­li­wia strze­la­nie ogniem cią­głym. Pierwsza wer­sja kara­bin­ka pro­du­ko­wa­na seryj­nie od 1949r (zna­na jako AK typ 1) wypo­sa­żo­na była w komo­rę zam­ko­wą wyko­na­ną za pomo­cą tło­cze­nia z bla­chy sta­lo­wej, jed­nak już od 1951r pro­du­ko­wa­na była jedy­nie wer­sja (zna­na jako AK typ 2) wypo­sa­żo­na w komo­rę zam­ko­wą wyko­na­ną za pomo­cą fre­zo­wa­nia. Od 1953r roz­po­czę­to nato­miast pro­duk­cję wer­sji (zna­na jako AK typ 3) ze zmo­dy­fi­ko­wa­ną komo­rą zam­ko­wą wyko­na­ną za pomo­cą fre­zo­wa­nia. AK typ 3 został wypro­du­ko­wa­ny w znacz­nie więk­szej ilo­ści egzem­pla­rzy niż jego poprzed­nie wer­sje. W kara­bin­ku AK z drew­na wyko­na­no łoże, nakład­kę na rurę gazo­wą, chwyt pisto­le­to­wy oraz kol­bę sta­łą. Odmiana AKS (Awtomat Kałasznikowa So skład­nym pri­kła­dom) posia­da nato­miast meta­lo­wą kol­bę skła­da­ną pod komo­rę zam­ko­wą. Pod łożem moż­na zamon­to­wać gra­nat­nik pod­wie­sza­ny BG-15 ​„Muszka”, GP-25 ​„Kastior” lub GP-30 ​„Obówka”. Rozkładanie kara­bin­ka AK pole­ga na odłą­cze­niu pokry­wy komo­ry zam­ko­wej oraz nakład­ki z rurą gazo­wą. Taki spo­sób roz­kła­da­nia uła­twia dostęp do wnę­trza komo­ry zam­ko­wej pod­czas czysz­cze­nia bro­ni, jed­nak wymu­sza zasto­so­wa­nie bocz­ne­go mon­ta­żu dla celow­ni­ka optycz­ne­go lub elek­tro­op­tycz­ne­go. Na koń­cu lufy moż­na zamon­to­wać tłu­mik dźwię­ku PBS‑1 (Pribor Bezszumnoj Strielby 1), aby dobrze wytłu­mić broń nale­ży zasto­so­wać nabo­je z poci­skiem pod­dźwię­ko­wym US (Umienszoj Skorosti). Pod lufą moż­na nato­miast zamo­co­wać bagnet kłu­ją­cy. Broń wypo­sa­żo­na jest w przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z musz­ki i celow­ni­ka krzyw­ko­we­go ze szczer­bin­ką. Celownik posia­da nasta­wy od 100 do 800m (co 100m). Na ramie­niu celow­ni­ka znaj­du­je się rów­nież sta­ła nasta­wa S odpo­wia­da­ją­ca odle­gło­ści 300m. Zalety kara­bin­ka AK to nie­za­wod­ność, pro­sto­ta obsłu­gi, nie­skom­pli­ko­wa­na kon­struk­cja oraz cecha zwa­na idio­to­od­por­no­ścią. Wady to nie­zbyt dobra ergo­no­mia oraz spo­sób roz­kła­da­nia utrud­nia­ją­cy zamon­to­wa­nie celow­ni­ka optycz­ne­go lub elektrooptycznego.

AKM

AKM (Awtomat Kałasznikowa Modernizirowannyj, 6P1 według indek­su GRAU) to radziec­ki kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny skon­stru­owa­ny na pod­sta­wie AK. Broń wpro­wa­dzo­no do uzbro­je­nia w 1959r. AKM dzia­ła na zasa­dzie odpro­wa­dza­nia gazów pro­cho­wych przez bocz­ny otwór w lufie, ryglo­wa­nie odby­wa się poprzez obrót zam­ka, strze­la­nie nastę­pu­je z zam­ka zamknię­te­go. Po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka ostat­nie­go nabo­ju zamek nie zatrzy­mu­je się w tyl­nym poło­że­niu. Zastosowano układ gazo­wy z tło­kiem o dłu­gim sko­ku. Suwadło cha­rak­te­ry­zu­je się mniej­szą masą niż w AK. Karabinek posia­da mecha­nizm ude­rze­nio­wy z kur­kiem zakry­tym, mecha­nizm ude­rze­nio­wy wypo­sa­żo­ny jest w opóź­niacz. Mechanizm spu­sto­wy umoż­li­wia strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym i cią­głym. Dźwignia prze­łącz­ni­ka rodza­ju ognia peł­nią­ca rów­nież funk­cję bez­piecz­ni­ka znaj­du­je się z pra­wej stro­ny komo­ry zam­ko­wej, dźwi­gnia posia­da takie same nasta­wy jak w AK. Broń zasi­la­na jest radziec­kim nabo­jem pośred­nim 7,62x39mm, zasi­la­nie odby­wa się z dwu­rzę­do­wych maga­zyn­ków łuko­wych z dwu­rzę­do­wym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 30 naboi (takie same jak w AK). Karabinek może być rów­nież zasi­la­ny z dwu­rzę­do­wych maga­zyn­ków łuko­wych z dwu­rzę­do­wym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 40 naboi oraz maga­zyn­ków bęb­no­wych o pojem­no­ści 75 naboi (maga­zyn­ki te pocho­dzą z kara­bin­ka maszy­no­we­go RPK). Gniazdo maga­zyn­ka znaj­du­je się pod komo­rą zam­ko­wą przed chwy­tem pisto­le­to­wym, dźwi­gnię zatrza­sku maga­zyn­ka umiesz­czo­no pomię­dzy kabłą­kiem spu­stu a gniaz­dem maga­zyn­ka. AKM wypo­sa­żo­ny jest w komo­rę zam­ko­wą wyko­na­ną za pomo­cą tło­cze­nia z bla­chy sta­lo­wej o gru­bo­ści 1mm oraz tło­czo­ną pokry­wę komo­ry zam­ko­wej z prze­tło­cze­nia­mi zwięk­sza­ją­cy­mi sztyw­ność. Zastosowano lufę zakoń­czo­ną osła­bia­czem pod­rzu­tu. Na koń­cu lufy moż­na zamon­to­wać tłu­mik dźwię­ku PBS‑1, aby dobrze wytłu­mić broń nale­ży zasto­so­wać nabo­je z poci­skiem pod­dźwię­ko­wym US. Pod lufą moż­na nato­miast zamo­co­wać bagnet siecz­ny 6H3 lub 6H5. AKM posia­da chwyt pisto­le­to­wy wyko­na­ny z two­rzy­wa sztucz­ne­go, zmo­dy­fi­ko­wa­ne drew­nia­ne łoże oraz drew­nia­ną kol­bę sta­łą z punk­tem pod­par­cia znaj­du­ją­cym się wyżej niż w AK. Wersja AKMS (Awtomat Kałasznikowa Modernizirowannyj So skład­nym pri­kła­dom, 6P4) wypo­sa­żo­na jest nato­miast w meta­lo­wą kol­bę skła­da­ną pod komo­rę zam­ko­wą z punk­tem pod­par­cia wyżej niż w AKS. Pod łożem moż­na zamon­to­wać gra­nat­nik pod­wie­sza­ny BG-15 ​„Muszka”, GP-25 ​„Kastior” lub GP-30 ​„Obówka”. Odmiany AKMŁ, AKMN (kol­ba sta­ła) i AKMSŁ, AKMSN (kol­ba skła­da­na) wypo­sa­żo­ne są w umiesz­czo­ną z lewej stro­ny komo­ry zam­ko­wej szy­nę prze­zna­czo­ną do mon­ta­żu celow­ni­ka nok­to­wi­zyj­ne­go. W kara­bin­ku AKM i jego odmia­nach zasto­so­wa­no przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z musz­ki i celow­ni­ka krzyw­ko­we­go ze szczer­bin­ką, celow­nik posia­da nasta­wy od 100 do 1000m (co 100m). Na ramie­niu celow­ni­ka znaj­du­je się rów­nież sta­ła nasta­wa S odpo­wia­da­ją­ca odle­gło­ści 300m. Odmiany AKMP (kol­ba sta­ła) i AKMSP (kol­ba skła­da­na) wypo­sa­żo­ne są w nakład­ki z try­to­wy­mi punk­ta­mi świetl­ny­mi. Nakładki moż­na umie­ścić na mecha­nicz­nych przy­rzą­dach celow­ni­czych, co uła­twia strze­la­nie w ciem­no­ściach. Natomiast kara­bin­ki AKMŁP, AKMNP (kol­ba sta­ła) i AKMSŁP, AKMSNP (kol­ba skła­da­na) posia­da­ją zarów­no szy­nę do mon­ta­żu celow­ni­ka nok­to­wi­zyj­ne­go, jak i nakład­ki z try­to­wy­mi punk­ta­mi. Ze wzglę­du na zasto­so­wa­nie komo­ry zam­ko­wej tło­czo­nej z bla­chy sta­lo­wej AKM cha­rak­te­ry­zu­je się mniej­szą masą oraz mniej­szą pra­co­chłon­no­ścią i mate­ria­ło­chłon­no­ścią pro­duk­cji w porów­na­niu do AK typ 3. Tłoczona komo­ra zam­ko­wa nie jest jed­nak tak odpor­na i sztyw­na jak fre­zo­wa­na, dla­te­go też według nie­któ­rych opi­nii AKM cha­rak­te­ry­zu­je się mniej­szą cel­no­ścią od AK. Następca kara­bin­ka AKM to AK-74 zasi­la­ny mało­ka­li­bro­wym nabo­jem pośred­nim 5,45x39mm.

AKMSN

AKM (kol­ba sta­ła) wypo­sa­żo­ny w szy­nę do mon­ta­żu celow­ni­ka nok­to­wi­zyj­ne­go posia­da ozna­cze­nie AKMŁ (6P1Ł) lub AKMN (6P1P), nato­miast AKMS (kol­ba skła­da­na) wypo­sa­żo­ny w szy­nę do mon­ta­żu celow­ni­ka nok­to­wi­zyj­ne­go posia­da ozna­cze­nie AKMSŁ (6P4Ł) lub AKMSN (6P4N). Odmiany AKMŁ oraz AKMSŁ wcho­dzą w skład zesta­wu razem z celow­ni­kiem nok­to­wi­zyj­nym oraz szcze­li­no­wym tłu­mi­kiem pło­mie­ni. Celownik nok­to­wi­zyj­ny posia­dał taki sam numer seryj­ny jak broń. Natomiast AKMN oraz AKMSN wypo­sa­żo­ne są w szy­nę, jed­nak nie wcho­dzą w skład zesta­wu razem z celow­ni­kiem nok­to­wi­zyj­nym. Oczywiście ist­nie­je moż­li­wość wypo­sa­że­nia kara­bin­ków AKMN oraz AKMSNP w celow­nik nok­to­wi­zyj­ny i szcze­li­no­wy tłu­mik pło­mie­ni zamiast osła­bia­cza podrzutu.

RPK

RPK (Rucznoj Pulemiot Kałasznikowa) to radziec­ki kara­bi­nek maszy­no­wy (kara­bin maszy­no­wy zasi­la­ny nabo­jem pośred­nim) skon­stru­owa­ny na pod­sta­wie kara­bin­ka auto­ma­tycz­ne­go AKM. Karabinek RPK to następ­ca kara­bin­ka maszy­no­we­go RPD. RPK dzia­ła na zasa­dzie odpro­wa­dza­nia gazów pro­cho­wych przez bocz­ny otwór w lufie, ryglo­wa­nie odby­wa się za pomo­cą obro­tu zam­ka, strze­la­nie nastę­pu­je z zam­ka zamknię­te­go. Po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka ostat­nie­go nabo­ju zamek nie zatrzy­mu­je się w tyl­nym poło­że­niu. Broń posia­da układ gazo­wy z tło­kiem o dłu­gim sko­ku. Zastosowano mecha­nizm ude­rze­nio­wy z kur­kiem zakry­tym oraz mecha­nizm spu­sto­wy umoż­li­wia­ją­cy strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym i cią­głym. Dźwignia prze­łącz­ni­ka rodza­ju ognia peł­nią­ca rów­nież funk­cję bez­piecz­ni­ka znaj­du­je się z pra­wej stro­ny komo­ry zam­ko­wej, dźwi­gnia posia­da takie same nasta­wy jak w AK oraz AKM. Karabinek zasi­la­ny jest nabo­jem pośred­nim 7,62x39mm, zasi­la­nie odby­wa się z dwu­rzę­do­wych maga­zyn­ków łuko­wych z dwu­rzę­do­wym wypro­wa­dze­niem o pojem­no­ści 40 naboi lub maga­zyn­ka bęb­no­we­go o pojem­no­ści 75 naboi. Broń może być rów­nież zasi­la­na z dwu­rzę­do­wych maga­zyn­ków łuko­wych z dwu­rzę­do­wym wypro­wa­dze­niem opo­jem­no­ści 30 naboi od kara­bin­ka AK. Gniazdo maga­zyn­ka znaj­du­je się pod komo­rą zam­ko­wą przed chwy­tem pisto­le­to­wym, dźwi­gnię zatrza­sku maga­zyn­ka umiesz­czo­no pomię­dzy kabłą­kiem spu­stu a gniaz­dem maga­zyn­ka. Przyrządy celow­ni­cze skła­da­ją się z musz­ki i celow­ni­ka krzyw­ko­we­go ze szczer­bin­ką (nasta­wy od 100 do 1000m co 100m). W odróż­nie­niu od AK i AKM, celow­nik kara­bin­ka RPK posia­da moż­li­wość regu­la­cji w pozio­mie. RPK cha­rak­te­ry­zu­je się komo­rą zam­ko­wą wyko­na­ną za pomo­cą tło­cze­nia z bla­chy sta­lo­wej (1,5mm), jed­nak grub­szej niż w AKM. RPK wypo­sa­żo­ny jest w dłu­gą (590mm) nie­wy­mien­ną lufę do któ­rej przy­mo­co­wa­no skła­da­ny do tyłu dwój­nóg. Zastosowano chwyt pisto­le­to­wy wyko­na­ny z two­rzy­wa sztucz­ne­go, z drew­na wyko­na­ne są łoże, nakład­ka na rurę gazo­wą oraz kol­ba sta­ła. Wersja RPKS (Rucznoj Pulemiot Kałasznikowa So skład­nym pri­kła­dom) posia­da drew­nia­ną kol­bę skła­da­ną na lewy bok komo­ry zam­ko­wej, odmia­na RPKN cha­rak­te­ry­zu­je się umiesz­czo­ną z lewej stro­ny komo­ry zam­ko­wej szy­ną do mon­ta­żu celow­ni­ka nok­to­wi­zyj­ne­go, nato­miast RPKSN wypo­sa­żo­ny jest w szy­nę do mon­ta­żu celow­ni­ka nok­to­wi­zyj­ne­go oraz skła­da­ną kol­bę drew­nia­ną. Występuje rów­nież odmia­na RPKŁ wcho­dzą­ca w skład zesta­wu z celow­ni­kiem nok­to­wi­zyj­nym. Największa zale­ta kara­bin­ka maszy­no­we­go RPK to uni­fi­ka­cja z kara­bin­kiem auto­ma­tycz­nym AKM, jed­nak RPK ze wzglę­du na strze­la­nie z zam­ka zamknię­te­go oraz zasi­la­nie z maga­zyn­ków cha­rak­te­ry­zu­je się mniej­szą szyb­ko­strzel­no­ścią prak­tycz­ną w porów­na­niu do poprzed­ni­ka. Następca kara­bin­ka RPK to kara­bi­nek maszy­no­wy RPK-74 skon­stru­owa­ny na pod­sta­wie kara­bin­ka auto­ma­tycz­ne­go AK-74.

AKMSU

AKMSU (Awtomat Kałasznikowa Modernirizowannyj So skła­da­nym Prikładem Ukorocziennyj) to radziec­ki sub­ka­ra­bi­nek skon­stru­owa­ny we wcze­snych latach 60. na pod­sta­wie AKMS. Broń cha­rak­te­ry­zu­je się znacz­nie krót­szą lufą, tym samym zmo­dy­fi­ko­wa­nym ukła­dem gazo­wym i suwa­dłem ze znacz­nie krót­szym tło­kiem. Zastosowano poprzecz­nie żebro­wa­ną lufę z umiesz­czo­nym na koń­cu stoż­ko­wym tłu­mi­kiem pło­mie­ni. Subkarabinek posia­da łoże wypo­sa­żo­ne w inte­gral­ny chwyt pisto­le­to­wy z otwo­rem odcią­ża­ją­cym, tło­czo­na meta­lo­wa kol­ba skła­da­na jest taka jak w AKMS. Po zło­że­niu kol­by stop­ka obej­mu­je przed­ni chwyt pisto­le­to­wy. Zastosowano przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z musz­ki w pół­otwar­tej osło­nie umiesz­czo­nej na komo­rze gazo­wej oraz celow­ni­ka ze szczer­bin­ką umiesz­czo­ne­go na pokry­wie komo­ry gazo­wej. Broń cha­rak­te­ry­zo­wa­ła się nie­wiel­ką masą i tym samym dużym odrzu­tem, dla­te­go też nie była pro­du­ko­wa­na w dużych ilo­ściach. Pierwszym pro­du­ko­wa­nym w dużych ilo­ściach sub­ka­ra­bin­kiem był nato­miast póź­niej­szy AKS-74U skon­stru­owa­ny na pod­sta­wie AK-74. Wywodzące się z AKM sub­ka­ra­bin­ki pro­du­ko­wa­no nato­miast w Jugosławii.

MPi‑K

MPi‑K (Maschinenpistole Kalashnikow) to odmia­na kara­bin­ka AK pro­du­ko­wa­na na licen­cji w NRD. Produkcję bro­ni roz­po­czę­to w 1958r w zakła­dzie VEB Fahrzeug und Waffenfabrik ​„Ernst Thalmann”. MPi‑K posia­da fre­zo­wa­ną komo­rę zam­ko­wą, drew­nia­ną kol­bę sta­łą, drew­nia­ny chwyt pisto­le­to­wy, drew­nia­ne łoże oraz drew­nia­ną nakład­kę na rurę gazo­wą. Karabinki zazwy­czaj wypo­sa­żo­ne są w wycior umiesz­czo­ny pod lufą, jed­nak nie sto­so­wa­no umiesz­czo­ne­go w kol­bie schow­ka na przy­bo­ry do czysz­cze­nia bro­ni. Co cie­ka­we zaczep bagne­tu nie był sto­so­wa­ny we wszyst­kich kara­bin­kach. Broń wystę­pu­je rów­nież w wer­sji MPi-KmS (Maschinenpistole Kalashnikow mit Schulterschutze) z meta­lo­wą kol­bą skła­da­ną pod komo­rę zam­ko­wą. W 1961r zakoń­czo­no pro­duk­cję kara­bin­ka MPiK, nato­miast roz­po­czę­to pro­duk­cję MPiKM (odpo­wied­nik AKM) z komo­rą zam­ko­wą wyko­na­ną meto­dą tło­cze­nia. MPiKM wypo­sa­żo­ny jest w drew­nia­ną kol­bę sta­łą, nato­miast odmia­na MPiKMS posia­da meta­lo­wą kol­bę skła­da­ną na pra­wą stro­nę bro­ni. Karabinki MPiKM oraz MPiKMS posia­da­ją wyko­na­ne z drew­na łoże oraz nakład­kę na lufę. Chwyt pisto­le­to­wy wytwa­rza­no nato­miast z two­rzy­wa sztucz­ne­go. Od 1972r pro­du­ko­wa­no odmia­nę MPiKM-72 wypo­sa­żo­ną w wyko­na­ny z two­rzy­wa sztucz­ne­go chwyt pisto­le­to­wy, kol­bę sta­łą, łoże oraz nakład­kę na rurę gazo­wą. Odmiana MPiKMS-72 posia­da nato­miast meta­lo­wą kol­bę skła­da­ną na pra­wą stro­nę komo­ry zam­ko­wej. Karabinki MPiKM-72 oraz MPiKMS-72 pro­du­ko­wa­ne były do począt­ku lat 80., nato­miast od 1982r pro­du­ko­wa­no kara­bi­nek MPi AK-74N (odpo­wied­nik AK-74).

Typ 56

Typ 56 to chiń­ska odmia­na kara­bin­ka AK pro­du­ko­wa­na od lat 50. przez kon­cern North Industries Corporation (NORINCO). Początkowo sto­so­wa­no komo­rę zam­ko­wą wyko­na­ną poprzez fre­zo­wa­nia, jed­nak kara­bin­ki pro­du­ko­wa­ne od lat 60. wypo­sa­żo­ne są w tło­czo­ną komo­rę zam­ko­wą o gru­bo­ści 1,5mm. Karabinki pro­du­ko­wa­ne od lat 60. mimo tło­czo­nej komo­ry zam­ko­wej pod wie­lo­ma wzglę­da­mi przy­po­mi­na­ją bar­dziej AK od AKM. Typ 56 nie posia­da opóź­nia­cza kur­ka oraz zwięk­sza­ją­cych sztyw­ność prze­tło­czeń na pokry­wie komo­ry zam­ko­wej. Broń zależ­nie od wer­sji posia­da drew­nia­ną kol­bę sta­łą (Typ 56), meta­lo­wą kol­bę skła­da­ną pod komo­rę zam­ko­wą (Typ 56‑I) lub kol­bę skła­da­ną na lewą stro­nę komo­ry zam­ko­wej (Typ 56-II). Chwyt pisto­le­to­wy, łoże oraz nakład­kę na rurę gazo­wą wyko­na­no z drew­na. Zastosowano skła­da­ny do tyłu bagnet kłu­ją­cy, bagnet moż­na odłą­czyć od bro­ni jedy­nie przy uży­ciu narzę­dzi. Przyrządy celow­ni­cze posia­da­ją nasta­wy od 100m do 800m co 100m. Na począt­ku lat 60. zakła­da­no że Typ 56 zosta­nie zastą­pio­ny przez kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny Typ 63, jed­nak Typ 63 oka­zał się nie­zbyt uda­ną kon­struk­cją, dla­te­go też Typ 56 został zastą­pio­ny przez kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny Typ 81.

AIM

AIM (ozna­cze­nie eks­por­to­we) zna­ny rów­nież jako Pistolet Mitraliera model 63 to pro­du­ko­wa­na na licen­cji rumuń­ska odmia­na kara­bin­ka AKM. Produkcję AIM roz­po­czę­to na począt­ku lat 60. w zakła­dzie RomArm via Regia Autonoma pen­tru pro­duc­tia de Technica Militara (RATMIL). Należy zazna­czyć że wcze­śniej w Rumunii nie pro­du­ko­wa­no kara­bin­ka AK z fre­zo­wa­ną komo­rą zam­ko­wą. AIM posia­da tło­czo­ną komo­rę zam­ko­wą. Broń wypo­sa­żo­na jest w drew­nia­ną kol­bę sta­łą, drew­nia­ne łoże z przed­nim chwy­tem pisto­le­to­wym oraz drew­nia­ną nakład­kę na rurę gazo­wą. Karabinek wystę­pu­je rów­nież w odmia­nie AIMS (Pistolet Mitraliera model 65) z meta­lo­wą kol­bą skła­da­ną pod komo­rę zam­ko­wą. Następca kara­bin­ków AIM oraz AIMS to pro­du­ko­wa­na na licen­cji odmia­na AK-74 zna­na jako AIMS-74 (Pusca Automata model 86).

AKM-63

AKM-63 to pro­du­ko­wa­na na licen­cji węgier­ska odmia­na kara­bin­ka AKM. Produkcję bro­ni roz­po­czę­to na począt­ku lat 60. w zakła­dzie Fegyver es Gepgyar (FEG). Produkowaną wcze­śniej na Węgrzech odmia­ną AK był AK-55 z fre­zo­wa­ną komo­rą zam­ko­wą typu III, pierw­sze AK-55 zosta­ły wypro­du­ko­wa­ne w 1959r. AKM-63 posia­da tło­czo­ną komo­rę zam­ko­wą. Zastosowano drew­nia­ną kol­bę sta­łą, drew­nia­ny tyl­ny chwyt pisto­le­to­wy oraz drew­nia­ny przed­ni chwyt pisto­le­to­wy moco­wa­ny do per­fo­ro­wa­nej sta­lo­wej osło­ny. Karabinek nie posia­da nakład­ki na rurę gazo­wą. Na pod­sta­wie AKM-63 skon­stru­owa­no sub­ka­ra­bi­nek AMD-65 (Automata Modositott Deszant 65) wypo­sa­żo­ny w krót­ką lufę o dłu­go­ści 317mm zakoń­czo­ną hamul­cem wylo­to­wym oraz meta­lo­wą kol­bę skła­da­ną na lewą stro­nę komo­ry zam­ko­wej. Subkarabinki AMD-65 czę­sto wypo­sa­żo­ne są w maga­zyn­ki łuko­we o pojem­no­ści 20 naboi. Następca kara­bin­ka AKM-63 to skon­stru­owa­ny w 1977r kara­bi­nek AK-63 wypo­sa­żo­ny w drew­nia­ne łoże pozba­wio­ne przed­nie­go chwy­tu pisto­le­to­we­go oraz drew­nia­ną nakład­kę na rurę gazo­wą. Broń wystę­pu­je w wer­sji AK-63D (AMM) z drew­nia­ną kol­bą sta­łą oraz w wer­sji AK-63E (AMMSz) z meta­lo­wą kol­bą skła­da­ną pod komo­rę zamkową.

Zastawa M70

Prace nad jugo­sło­wiań­ską odmia­ną kara­bin­ka AK roz­po­czę­to pod koniec lat 50., w latach 60. powstał pro­to­ty­po­wy kara­bi­nek Zastawa M64. Broń cha­rak­te­ry­zo­wa­ła się fre­zo­wa­ną komo­rą zam­ko­wą oraz zatrza­skiem któ­ry zatrzy­my­wał w tyl­nym poło­że­niu zespół rucho­my po wystrze­le­niu z maga­zyn­ka ostat­nie­go nabo­ju. Broń strza­la­ła nabo­jem 7,62x39mm. Zasilanie odby­wa­ło się z dwu­rzę­do­wych maga­zyn­ków łuko­wych z dwu­po­zy­cyj­nym wypro­wa­dze­niem, ze wzglę­du na zasto­so­wa­nie zatrza­sku zespo­łu rucho­me­go maga­zyn­ki róż­ni­ły się od maga­zyn­ków AK. Broń posia­da­ła lufę o dłu­go­ści 500mm oraz mogła wystrze­li­wać gra­na­ty nasad­ko­we. Zastawa M64 nie zosta­ła wpro­wa­dzo­na do uzbro­je­nia, jed­nak na jej pod­sta­wie skon­stru­owa­no zmo­dy­fi­ko­wa­ne kara­bin­ki Zastawa M64A (kol­ba sta­ła) oraz Zastawa M64B (meta­lo­wa kol­ba skła­da­na). Karabinki posia­da­ły fre­zo­wa­ną komo­rę zam­ko­wą, zatrzask zespo­łu rucho­me­go, lufę o dłu­go­ści 415mm oraz mogły wystrze­li­wać gra­na­ty nasad­ko­we. Karabinki Zastawa M64A oraz Zastawa M64B zosta­ły wpro­wa­dzo­ne do uzbro­je­nia oraz były pro­du­ko­wa­ne seryj­nie, jed­nak wpro­wa­dze­nie do uzbro­je­nia spo­wo­do­wa­ło zmia­nę ozna­cze­nia bro­ni z kol­bą sta­łą na Zastawa M70 (wcze­śniej Zastawa M64A), nato­miast bro­ni z kol­bą skła­da­ną na Zastawa M70A (wcze­śniej Zastawa M64B). Kolejne kara­bin­ki to Zastawa M70B (kol­ba sta­ła) oraz Zastawa M70AB (kol­ba skła­da­na) róż­nią­ce się od poprzed­ni­ków fre­zo­wa­ną komo­rą zam­ko­wą pozba­wio­ną pro­sto­kąt­nych wycięć odcię­ża­ją­cych oraz bra­kiem zatrza­sku zespo­łu rucho­me­go. M70B oraz M70AB wypo­sa­żo­ne są w lufę o dłu­go­ści 415mm oraz mogą wystrze­li­wać gra­na­ty nasad­ko­we. Karabinki Zastawa M70B1 oraz Zastawa M70AB1 posia­da­ją nato­miast komo­rę zam­ko­wą tło­czo­ną z bla­chy o gru­bo­ści 0,9mm, opóź­niacz kur­ka, lufę o dłu­go­ści 415mm, moż­li­wość strze­la­nia gra­na­ta­mi nasad­ko­wy­mi, jed­nak pozba­wio­ne są zatrza­sku zespo­łu rucho­me­go. Największą popu­lar­ność zyska­ły jed­nak kara­bin­ki Zastawa M70B2 (kol­ba sta­ła) oraz Zastawa M70AB2 (meta­lo­wa kol­ba skła­da­na) cha­rak­te­ry­zu­ją­ce się komo­rą zam­ko­wą tło­czo­ną z bla­chy o gru­bo­ści 1,5mm, opóź­nia­czem kur­ka, lufą o dłu­go­ści 415mm, moż­li­wo­ścią strze­la­nia gra­na­ta­mi nasad­ko­wy­mi, jed­nak pozba­wio­ne zatrza­sku zespo­łu rucho­me­go. W Jugosławii skon­stru­owa­no rów­nież kara­bin­ki maszy­no­we Zastawa M65A (odpo­wied­nik RPK, kol­ba sta­ła) i Zastawa M65B (kol­ba skła­da­na) wypo­sa­żo­ne w lufę z poprzecz­nym żebro­wa­niem na odcin­ku pomię­dzy komo­rą zam­ko­wą a komo­rą gazo­wą. Przed wpro­wa­dze­niem do uzbro­je­nia ozna­cze­nie kara­bin­ka maszy­no­we­go z kol­bą sta­łą zmie­nio­no na Zastawa M72B1, nato­miast kara­bin­ka maszy­no­we­go z kol­bą skła­da­ną na Zastawa M72AB1. W Jugosławii pro­du­ko­wa­no rów­nież sub­ka­ra­bi­nek Zastawa M92. Zastawa M92 to jeden z nie­licz­nych sub­ka­ra­bin­ków na nabój 7,62x39mm. Jugosłowiańskie odmia­ny AK posia­da­ją sześć otwo­rów wen­ty­la­cyj­nych umiesz­czo­nych pomię­dzy łożem a nakład­ką na rurę gazo­wą (trzy po jed­nej lewej stro­nie, trzy po pra­wej), pod­czas gdy więk­szość odmian AK i AKM cha­rak­te­ry­zu­je się czte­re­ma otwo­ra­mi wen­ty­la­cyj­ny­mi umiesz­czo­ny pomię­dzy łożem a nakład­ką na rurę gazo­wą (dwa po lewej stro­nie, dwa po prawej).

Valmet Rk 62

AK w Wojsku Polskim

Zakłady Metalowe im. gene­ra­ła Waltera (póź­niej zna­ne jako Zakłady Metalowe ​„Łucznik”) roz­po­czę­ły pro­duk­cję kara­bin­ków AK oraz AKS w 1957r. Początkowo oba kara­bin­ki wystę­po­wa­ły w Wojsku Polskim pod ozna­cze­niem pmK (pisto­let maszy­no­wy Kałasznikowa), w latach 60-tych ozna­cze­nie obu kara­bin­ków zmie­nio­no na kbkAK (kara­bi­nek AK). Jak widać wer­sja AKS wypo­sa­żo­na w meta­lo­wą kol­bę skła­da­ną w Wojsku Polskim wystę­po­wa­ła pod takim samym ozna­cze­niem jak ​„zwy­kły” AK z kol­bą sta­łą drew­nia­ną. W 1966r roz­po­czę­to pro­duk­cję kara­bin­ka AKM, nato­miast kil­ka lat póź­niej kara­bin­ka AKMS. Co cie­ka­we AK i AKM pol­skiej pro­duk­cji bar­dzo czę­sto okre­śla­ne są w źró­dłach obco­ję­zycz­nych jako PMKM i PMKMS, mimo tego że takie ozna­cze­nia nigdy nie były w Polsce sto­so­wa­ne. Należy rów­nież zazna­czyć że w Wojsku Polskim nigdy nie sto­so­wa­no ozna­cze­nia AK-47. W 1997r do uzbro­je­nia Wojska Polskiego wpro­wa­dzo­no kara­bi­nek Beryl wz. 96, jed­nak AKMS nadal pozo­sta­je naj­bar­dziej popu­lar­nym kara­bin­kiem auto­ma­tycz­nym w Wojsku Polskim.

Polskie wersje wyborowe AK

W latach 50. pro­wa­dzo­no w Polsce pra­ce nad wybo­ro­wą wer­sją kara­bin­ka AK z komo­rą zam­ko­wą typu III. Pierwsza pro­to­ty­po­wa wer­sja tego typu bro­ni skon­stru­owa­na zosta­ła w 1957r, nato­miast dru­gę wer­sję skon­stru­owa­no w 1958r. Karabinki wypo­sa­żo­ne były w radziec­ki celow­nik optycz­ny PU o powięk­sze­niu 3,5x. Celownik optycz­ny moco­wa­no przy pomo­cy wspor­ni­ka do pod­sta­wy celow­ni­ka mecha­nicz­ne­go. Rozwiązanie takie przy­po­mi­na pod­sta­wę optycz­nych przy­rzą­dów celow­ni­czych typu dru­gie­go, sto­so­wa­ną na pol­skim kara­bin­ku 5,56mm kbs wz. 96 Beryl. Mocowanie celow­ni­ka optycz­ne­go do pod­sta­wy celow­ni­ka mecha­nicz­ne­go powo­du­je że celow­ni­ka optycz­ne­go nie trze­ba odłą­czać przed roz­kła­da­niem czę­scio­wym bro­ni. Dwie wer­sje kara­bin­ka wybo­ro­we­go róż­ni­ły się wspor­ni­kiem przy pomo­cy któ­re­go celow­nik optycz­ny został zamo­co­wa­ny do kara­bin­ka. Obie wer­sje wypo­sa­żo­ne były w mecha­nicz­ne przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z musz­ki oraz celow­ni­ka krzyw­ko­we­go ze szczer­bin­ką. Karabinki cha­rak­te­ry­zo­wa­ły się znacz­nie dłuż­szą lufą od ​„stan­dar­do­we­go” AK oraz zasi­la­ne były nabo­jem pośred­nim 7,62x39mm. Polskie kara­bin­ki wybo­ro­we skon­stru­owa­ne na pod­sta­wie AK nie zosta­ły wpro­wa­dzo­ne do uzbro­je­nia. Nie jest to zresz­tą dziw­ne, bio­rąc pod uwa­gę że nabój 7,62x39mm nie jest w przy­pad­ku kara­bin­ka wybo­ro­we­go dobrym roz­wią­za­niem. Również kon­struk­cja kara­bin­ka AK nie­zbyt dobrze nada­je się jako pod­sta­wa dla bro­ni wyborowej.

Czyszczenie bez pasa w Wojsku Polskim

W Wojsku Polskim przed czysz­cze­niem kara­bin­ka AK oraz jego odmian naka­zy­wa­no żoł­nie­rzom zdej­mo­wa­nie pasa mun­du­ro­we­go. Było to spo­wo­do­wa­ne frag­men­tem instruk­cji według któ­re­go ​„broń pod­da­je się zabie­gom kon­ser­wa­cyj­nym bez pasa głów­ne­go”, przy czym w instruk­cji cho­dzi­ło o pas nośny bro­ni, jed­nak powszech­ne było sto­so­wa­nie okre­śle­nia ​„pas głów­ny” w sto­sun­ku do pasa mun­du­ro­we­go noszo­ne­go przez żołnierza.

Modyfikacja rączki zamkowej

W kara­bin­ku AK i jego odmia­nach rucho­ma pod­czas strze­la­nia rącz­ka zam­ko­wa znaj­du­je się po pra­wej stro­nie bro­ni. Tylna część wycię­cia w któ­rym poru­sza się rącz­ka zam­ko­wa zasła­nia­nia jest przez dźwi­gnię bez­piecz­ni­ka w poło­że­niu gór­nym (broń zabez­pie­czo­na). Aby uła­twić prze­ła­do­wa­nie lewą ręką spo­ty­ka­ne są mody­fi­ka­cje pole­ga­ją­ce na prze­nie­sie­niu rącz­ki zam­ko­wej na lewą stro­nę bro­ni. Najprostsza mody­fi­ka­cja pole­ga na zasto­so­wa­niu nowe­go suwa­dła z rącz­ką zam­ko­wą umiesz­czo­ną po lewej stro­nie oraz nowej pokry­wy komo­ry zam­ko­wej z wycię­ciem dla rącz­ki zam­ko­wej umiesz­czo­nym po lewej stro­nie. Rozwiązanie takie jest pro­ste, jed­nak powo­du­je że po lewej stro­nie bro­ni znaj­du­je się wycię­cie, któ­re nie jest zasła­nia­ne przez dźwi­gnię bez­piecz­ni­ka. Tym samym ist­nie­je dość duże ryzy­ko że do wnę­trza komo­ry zam­ko­wej dosta­ną się zanieczyszczenia.

Wpływy

AK to kon­struk­cja któ­ra mia­ła dość duży wpływ na roz­wój bro­ni. Kopie kara­bin­ka AK pro­du­ko­wa­ne były w wie­lu kra­jach świa­ta, jego kon­struk­cja posłu­ży­ła rów­nież jako pod­sta­wa dla wie­lu innych kara­bin­ków auto­ma­tycz­nych. Odmiany AK to mię­dzy inny­mi fiń­ski Valmet Rk. 62, izra­el­ski Galil oraz cze­ski CZ2000. Konstrukcja AK mia­ła rów­nież wpływ na bel­gij­ski kara­bi­nek FN FNC, chiń­ski Type 81 oraz szwaj­car­ski SIG 550. FN FNC, Type 81 i SIG 550 to jed­nak nie kopie, lecz kon­struk­cje w któ­rych zasto­so­wa­no nie­któ­re roz­wią­za­nia z AK doty­czą­ce auto­ma­ty­ki. Polskie odmia­ny kara­bin­ka AK to mię­dzy inny­mi Karabinek gra­nat­nik wz. 60 oraz pro­to­ty­po­wy AKMS wz. 80. Karabinek Granatnik wz. 60 to odmia­na AK przy­sto­so­wa­na do wystrze­li­wa­nia gra­na­tów nasad­ko­wych, nato­miast AKMS wz. 80 to odmia­na kara­bin­ka AKMS wypo­sa­żo­na w prze­łącz­nik rodza­ju ognia z ogra­nicz­ni­kiem dłu­go­ści serii umoż­li­wia­ją­cy strze­la­nie ogniem poje­dyn­czym, cią­głym oraz 3 strza­ło­wy­mi seria­mi. Z kara­bin­ka AKMS wz. 80 wywo­dzą się pol­skie kara­bin­ki auto­ma­tycz­ne Tantal wz. 88 oraz Beryl wz. 96, dla­te­go rów­nież one nale­żą do rodzi­ny AK.

Mity

Karabinek AK to bar­dzo popu­lar­na broń, dla­te­go też na jego temat powsta­ło wie­le mitów. Pierwszy z nich to bar­dzo duża prze­bi­jal­ność poci­sku wystrze­lo­ne­go z AK. Pocisk wystrze­lo­ny z kara­bin­ka AK cha­rak­te­ry­zu­je się dobrą prze­bi­jal­no­ścią takich prze­szkód jak drew­no czy beton, jed­nak nie posia­da tak dobrej prze­bi­jal­no­ści lek­kich osłon bali­stycz­nych (np. kami­ze­lek kulo­od­por­nych) jak poci­ski wystrze­lo­ne z bro­ni zasi­la­nej mało­ka­li­bro­wy­mi nabo­ja­mi pośred­ni­mi 5,45x39mm (np. AK-74) czy 5,56x45mm (np. M16). Mit według któ­re­go pocisk wystrze­lo­ny z kara­bin­ka AK może prze­bić szy­nę kole­jo­wą nie jest praw­dzi­wy. Według inne­go mitu AK nigdy się nie zaci­na. Jest to bar­dzo nie­za­wod­na kon­struk­cja, jed­nak jak każ­da może się zaciąć. Według kolej­ne­go mitu kara­bi­nek AK cha­rak­te­ry­zu­je się bar­dzo dużym odrzu­tem. Odrzut AK jest dość duży w porów­na­niu do odrzu­tu kara­bin­ków auto­ma­tycz­nych zasi­la­nych mało­ka­li­bro­wy­mi nabo­ja­mi pośred­ni­mi (np. M16), jed­nak nie­wiel­ki w porów­na­niu do odrzu­tu kara­bi­nów auto­ma­tycz­nych zasi­la­nych nabo­ja­mi kara­bi­no­wym (np. FN FAL). Mitem moż­na nazwać rów­nież teo­rię według któ­rej AK to bar­dzo nie­cel­na broń. Karabinek ten nie jest szcze­gól­nie cel­ną kon­struk­cją, ale z innej stro­ny odmia­ny zasi­la­ne mało­ka­li­bro­wy­mi nabo­ja­mi pośred­ni­mi cha­rak­te­ry­zu­ją się nie­naj­gor­szą cel­no­ścią. Według następ­ne­go mitu kara­bi­nek AK to kopia StG44, jed­nak jak już napi­sa­łem kara­bin­ki te nie mają ze sobą zbyt wie­le wspól­ne­go pod wzglę­dem kon­struk­cyj­nym. AK nie jest rów­nież pierw­szym radziec­kim kara­bin­kiem auto­ma­tycz­nym, ist­nia­ło przed nim wie­le innych pro­to­ty­po­wych kon­struk­cji np. AS-44 skon­stru­owa­ny przez Aleksieja Sudajewa.

Źródła

Artykuł Bogusława Trzaskały ​„Pochodzenie kara­bin­ka AK”, arty­kuł Adama Góreckiego i Zbigniewa Góreckiego ​„Zapomniani Rywale Kałasznikowa”, arty­kuł Bogusława Trzaskały ​„Ewolucja Karabinka AK”, arty­kuł Remigiusza Wilka ​„Uzbrojenie Wojska Polskiego w XXI wie­ku” oraz książ­ka Eleny Joly i Michaiła Kałasznikowa ​„Moje życie jak krót­ka seria”. Artykuł ​„Pochodzenie Karabinka AK” znaj­du­je się w maga­zy­nie Broń i Amunicja 02/2006, arty­ku­ły ​„Zapomniani Rywale Kałasznikowa” oraz ​„Ewolucja Karabinka AK” znaj­du­ją się w maga­zy­nie Broń i Amunicja 05/2007, nato­miast arty­kuł ​„Uzbrojenie Wojska Polskiego w XXI wie­ku” znaj­du­je się w maga­zy­nie RAPORT woj­sko tech­ni­ka obron­ność 04/2004.