NABOJE PISTOLETOWE
5,45 mm x 18 PSM
Jest to jeden z nowszych, rosyjskich nabojów pistoletowych o małej energii początkowej pocisku. Konstruktorką naboju jest A. D. Denisowa. Nabój używany jest w nowym pistolecie PSM (pistolet samozariadnyj małogabarytnyj – pistolet samopowtarzalny o małych wymiarach).
Masa naboju 4,8 g. Masa pocisku 2,4–2,6 g. Masa ładunku prochowego 0,17 g. Długość naboju 24 mm. Długość łuski 18 mm, łuska z szyjką. Prędkość początkowa pocisku 315 m/s z lufy o długości 85 mm. Energia początkowa pocisku 125 J.
7,62 mm x 25 (7,63 mm x 25 Mauser)
Oryginalny nabój 7,63 mm x 25 Mauser został opracowany w 1896 r. wraz z pistoletem Mausera i w państwach zachodnich jest produkowany do dziś. Nabój ten był szeroko używany w Rosji i Związku Radzieckim. W roku 1930 wraz z pistoletem Tokariewa TT został przyjęty jako przepisowy nabój pistoletowy z przeznaczeniem do pistoletów i pistoletów maszynowych. Ze względu na ujednolicenie kalibru z nabojem karabinowym zmieniono formalnie kaliber z 7,63 mm na 7,62 mm. Spotyka się następujące oznaczenia tego naboju: 7,62 mm nabój wz. 30; 7,62 mm nabój Tokariewa lub 7,62 mm nabój TT. Różnice wymiarowe w porównaniu z oryginałem są tak drobne, że mieszczą się w granicach tolerancji wykonania i praktycznie oba naboje są wymienne. Nabój Mauser produkowano z różnymi pociskami, przepisowy pocisk wojskowy miał masę 5,57g.
Masa naboju radzieckiego 10,8 g. Masa pocisku 5,5 g. Masa ładunku miotającego 0,52 g. Długość naboju 35 mm. Długość łuski 24,8 mm. Długość pocisku 14 mm. Stosowane pociski to: pocisk zwykły P, przeciwpancerno-zapalający P‑41 i smugowy P‑T. Łuska z szyjką i kryzą zwykłą. Ciśnienie maksymalne 220–240 MPa. Prędkość początkowa pocisku 420 m/s z lufy o długości 116 mm (pistolet Tokariewa) i około 500 m/s z lufy o długości 243 mm (pistolet maszynowy PPS). Skuteczne rażenie celu żywego w odległości do 800 m. Donośność maksymalna 1800 m.
7,65 mm x 17 SR Browning
Nabój ten skonstruował John M. Browning w 1897 r. do pistoletu samopowtarzalnego i odtąd stał się on światowym, przepisowym nabojem do małych pistoletów. Specjaliści oceniają, że ok. 75% pistoletów, produkowanych od 1900 r., strzelało tym właśnie nabojem. W zastosowaniu wojskowym były to zazwyczaj pistolety dla oficerów sztabowych lub oddziałów drugiego rzutu. Bardzo szerokie zastosowanie znalazł w pistoletach policyjnych i służb bezpieczeństwa. W b. Czechosłowacji skonstruowano do tego naboju mały pistolet maszynowy – Skorpion.
Masa naboju 7,8–9,3 g. Masa pocisku 4,6–4,8 g. Masa ładunku miotającego 0,16 g. Długość naboju 25 mm. Długość łuski 17,3 mm. Łuska bez szyjki z kryzą częściowo wystającą. Ciśnienie maksymalne 165–180 MPa. Prędkość początkowa w granicach 275–300 m/s; między innymi z lufy o długości 100 mm uzyskuje się 285 m/s. Skuteczne rażenie celu żywego w odległości do 250 m. Donośność maksymalna 1400 m.
9 mm x 18 Makarow
Nabój ten oficjalnie wszedł do uzbrojenia w b. Związku Radzieckim wraz z pistoletem Makarowa w 1951 r. i stąd pochodzi jego potoczna nazwa. Wymiarami, masą i parametrami balistycznymi jest podobny do czechosłowackiego naboju Strakonice wz. 24 oraz niemieckiego eksperymentalnego naboju 9 mm Ultra, opracowanego przed drugą wojną światową.
Masa naboju 10 g. Masa pocisku 6,1 g. Masa ładunku miotającego 0,24 g. Długość naboju 25 mm. Długość łuski 18 mm. Długość pocisku 11 mm. Pocisk płaszczowy z rdzeniem ołowianym lub rdzeniem stalowym w kształcie grzybka, osadzonego w koszulce ołowianej. Łuska bez szyjki z kryzą zwykłą. Prędkość początkowa 310 m/s z lufy o długości 85 mm, 315 m/s z lufy o długości 93 mm i 340 m/s z lufy o długości 140 mm. Wymienione długości luf odnoszą się do pistoletów: P‑64, Makarowa i Stieczkina. Ciśnienie maksymalne 120 MPa. Skuteczność rażenia celu żywego w odległości do 350 m. Donośność maksymalna 1300 m.
9 mm x 18 policyjny (Police)
Jest to dość nowy nabój pistoletowy, opracowany w RFN na początku lat siedemdziesiątych i mający zastąpić 9 mm Short. W stosunku do naboju Short ma on energię wylotową pocisku wiekszą o prawie 50%, ale może być bezpiecznie wystrzeliwany z broni z zamkiem swobodnym. Masę, wymiery i parametry balistyczne ma bardzo podobne do rosyjskiego naboju Makarowa, jednakże różnice w wymiarach są na tyle istotne, że naboje te nie są wymienne. Jak wynika z nazwy, został zaprojektowany specjalnie do użytku w pistoletach policyjnych, których opracowanie i produkcję podjęły takie firmy jak SIG, Mauser oraz Heckler i Koch. W Niemczech nabój znany jest pod nazwą 9 mm x 18 Ultra i takie oznaczenie tłoczone jest na dnie łuski przez wytwórnię Dynamit-Genschow; inni producenci, zwłaszcza Hirtenberger w Austrii, wybijają na dnie łuski napis 9 mm Police.
Masa pocisku 6,1 g. Długość naboju 25,5 mm. Długość łuski 18 mm. Łuska bez szyjki z kryzą zwykłą. Prędkość początkowa 330 m/s.
9 mm x 19 Parabellum
Nabój ten powstał w 1902 r. Opracował go Georg Luger w wytwórni Deutche Waffen und Munitionsfabrik – DWM w celu zwiększenia mocy obalającej pistoletu Parabellum. Jest to powiększona wersja poprzedniego naboju Lugera – 7,65 mm Parabellum, w którym „otworzono” łuskę, to znaczy łuskę z szyjką zastąpiono łuską bez szyjki, a kaliber pocisku zwiększono do 9 mm. Początkowo nawy pocisk miał kształt walcowo-stożkowy z płaskim wierzchołkiem. W roku 1915 wprowadzono pocisk walcowo-owalny i odtąd jest to już standardowy kształt pocisku. Pociski walcowo-stożkowe produkowano do 1930 r.
Wkrótce po wprowadzeniu nabój 9 mm Parabellum stał się uniwersalnym nabojem wojskowym; był i jest produkowany w bardzo wielu wytwórniach na całym świecie z wyjątkiem b. Związku Radzieckiego. W Polsce nabój ten produkowano w okresie międzywojennym do pistoletu VIS oraz do pistoletu maszynowego Mors. Naboje Parabellum można dziś spotkać z łuskami mosiężnymi i stalowymi i praktycznie z każdym rodzajem pocisku, nie wyłączając pocisków z tworzyw sztucznych.
Masa naboju 10,4–12,5 g. Masa ładunku miotającego 0,32–0,36 g. Długość naboju 29,7 mm. Długość łuski 19,15 mm. Długość pocisku 15,5 mm. Łuska bez szyjki z kryzą zwykłą. Według wymagań NATO masa pocisku 7,45 g, pocisk w płaszczu, prędkość początkowa 396 m/s, energia początkowa pocisku 584 J, średnia wartość ciśnienia maksymalnego 205 MPa, skupienie 75 mm na 50 m. Skuteczne rażenie celu żywego na odległość do 600 m. Donośność maksymalna 1600 m.
11,43 mm x 23 Colt (0,45 cala ACP – Auto Colt Pistol)
Nabój pistoletowy 11,43 mm Colt jest przepisowym nabojem amerykańskim od 1911 r., ale jego wprowadzenie do uzbrojenia datuje się na rok 1907. Jest nabój szeroko rozpowszechniony w świecie , zwłaszcza w Ameryce Centralnej i Południowej. W USA są obecnie w użyciu naboje: z pociskiem zwykłym M1911, z pociskiem smugowym M26 oraz tzw. nabój High Density Shot M261, zawierający w sobie 16 drobnych kulek w sabocie (koszulce) o kształcie zbliżonym do kształtu pocisku zwykłego. Bada się możliwości wprowadzeniu nabojów o mniejszym ładunku prochu, nabojów wielopociskowych oraz pocisków pierścieniowych.
Masa naboju 21,4 g. Masa ładunku prochowego 0,33 g. Masa pocisku zwykłego 15,16 g, masa pocisku smugowego 13,48 g. Długość naboju 32,4 mm. Długość pocisku 16,8 mm. Długość łuski 22,8 mm. Ciśnienie maksymalne 105–112 MPa. Prędkość początkowa pocisku 250 m/s z lufy o długości 127,6 mm. Energia początkowa pocisku zwykłego 474 J. Łuska bez szyjki z kryzą zwykłą. Pocisk wojskowy w płaszczu. Pociski używane w policji i służbach specjalnych półpłaszczowe lub bez płaszcza, czasami z wgłębieniem na ołowianym wierzchołku lub ze spłaszczonym wierzchołkiem.
NABOJE POŚREDNIE
5,45 mm x 39 nabój rosyjski
W b. Związku Radzieckim na początku lat siedemdziesiątych opracowano nowy, małokalibrowy nabój pośredni, przeznaczony do karabinów AK-74 i AKS-74 oraz do ręcznego karabinu maszynowego RPKS-74.
Płaszcz pocisku wykonany jest ze stali platerowanej stopem miedziano-cynkowym. Pod płaszczem znajduje się ołowiana koszulka, wewnątrz której umieszczono rdzeń stalowy o długości ok. 15 mm. W górnej części koszulka ma ok. 3 mm zgrubienie. Nad zgrubieniem koszulki pozostawiono znaczną pustą przestrzeń, dzięki czemu obniżono płożenie środka ciężkości pocisku. Oprócz pocisków zwykłych w naboju mogą być stosowane pociski smugowe i przeciwpancerne. Łuska stalowa lakierowana, z szyjką i kryzą zwykłą. Skok gwintu w lufie karabinu AK-74 wynosi 195 mm, dzięki czemu wystrzelony pocisk uzyskuje dużą szybkość obrotową, co w połączeniu z dużą prędkością zapewnia stabilny lot po płaskim torze, na odległość do 400 m.
Masa naboju 10,6 g. Masa pocisku zwykłego 3,4 g. Masa ładunku miotającego 1,4 g. Długość naboju 56,7 mm. Długość łuski 39,5 mm. Prędkość początkowa pocisku z karabinu 900 m/s, z erkaemu 960 m/s. Ciśnienie maksymalne 300 MPa.
5,56 mm x 45 M193 (0,223 cala Armalite)
Jest to wojskowa wersja handlowego naboju 0,222 cala Remington, opracowana w połowie lat pięćdziesiątych i wprowadzona do uzbrojenia amerykańskiego w 1957 r. wraz z karabinem AR-15. W latach sześćdziesiątych karabin ten, już jako M16, był szeroko używany w Wietnamie, a w końcu lat sześćdziesiątych wojska amerykańskie również w Europie zaczęły powszechnie stosować nabój 5,56 mm. Podniosło to bardzo rangę tego naboju i przyspieszyło prace nad odpowiednimi broniami. W kilku krajach, w bardziej lub mniej ograniczonym zakresie, wprowadzono do uzbrojenia karabiny AR-15 lub M16 i w ten sposób produkcja amunicji 5,56 mm zaczęła stopniowo rozszerzać się ilościowo i geograficznie. Po badaniach przeprowadzonych w NATO w latach 1977–1980 ustalono, że kaliber 5,56 mm będzie drugim, obok kalibru 7,62 mm, znormalizowanym kalibrem państw zachodnich, ale nabojem wiodącym będzie belgijski nabój SS109 zamiast dotychczasowego amerykańskiego M193.
Masa naboju M193 11,8 g. Masa ładunku prochowego 1,62 g. Długość naboju 57,4 mm. Długość pocisku 19 mm. Długość łuski 44,6 mm. Ciśnienie maksymalne, mierzone przyrządem zgniotowym, 365 do 373 MPa.
5,56 mm x 45 SS109 (FN)
Belgijski nabój o kalibrze 5,56 mm x 45 został opracowany w połowie lat siedemdziesiątych jako alternatywa dla amerykańskiego naboju M193. Pociski stosowane w tym naboju są smuklejsze, dłuższe i cięższe od pocisków amerykańskich oraz przystosowane do wystrzeliwania z luf o krótszym skoku gwintu, co zapewnia im większą stabilizację na torze i dużą zdolność przebicia umownych celów pancernych.
Masa naboju SS109 4,0 g. Długość pocisku 23 mm. Prędkość początkowa 948 m/s.
7,62 mm x 39 wz. 43
Rosyjski nabój pośredni o kalibrze 7,62 mm powstał w 1943 r. w wyniku prac nad amunicją strzelecką. Przed konstruktorami postawiono zadanie zaprojektowania naboju o kalibrze 7,62 mm, którego pocisk wystrzelony z lufy o długości 500–520 mm, miałby w odległości 1000 m energię kinetyczną rzędu 200 J, a masa całkowita naboju zawierałaby się w granicach 15–17 g. Tak sformułowane wymagania taktyczno-techniczne najlepiej spełnił nabój skonstruowany przez N. M. Jelizarowa i B. W. Siemina. Nabój ten, przyjęty do uzbrojenia pod nazwą 7,62 mm nabój wz. 43, wypełnił lukę pomiędzy nabojem pistoletowym i karabinowym i stworzył nowe możliwości konstrukcji broni strzeleckiej. Pierwszymi broniami do tego naboju były: karabin samopowtarzalny Simonowa ksS, karabinek Kałasznikowa AK oraz ręczny karabin maszynowy Diegtiariewa erkaem D. Obecnie nabój pośredni znajduje powszechne zastosowanie we wszystkich państwach b. Układu Warszawskiego, a ponadto został przyjęty do uzbrojenia w Chinach, Finlandii i w Jugosławii.
Masa naboju wz. 43 16,2 g, z ładunkiem prochowym 16,6 g. Długość naboju 56 mm. Długość pocisku 27 mm. Długość łuski 39 mm. Prędkość początkowa pocisku zwykłego 715 m/s przy strzelaniu z karabinka AKM z lufą o długości 415 mm oraz 735 m/s przy strzelaniu z karabinu samopowtarzalnego Simonowa ksS z lufą o długości 520 mm.
7,62 mm x 45 wz. 52 (M1952)
Ten nabój pośredni, o bardzo dobrych parametrach balistycznych, został skonstruowany samodzielnie w b. Czechosłowacji w końcu lat czterdziestych i wprowadzony do uzbrojenia w 1952 r. do własnego karabinu wz 52. Na początku lat sześćdziesiątych, w wyniku ustaleń normalizacyjnych w ramach Układu Warszawskiego, zastąpiono go nabojem radzieckim 7,62 mm x 39 wz. 43. Produkowany był z łuskami mosiężnymi lub stalowymi lakierowanymi oraz z pociskami zwykłymi z rdzeniem stalowym i pociskami smugowymi.
Masa pocisku zwykłego 8,4 g. Masa pocisku smugowego również 8,4 g. Długość naboju 60 mm. Długość łuski 44,8 mm. Prędkość początkowa pocisku 744 m/s.
NABOJE KARABINOWE
7,5 mm x 54 nabój francuski MAS
Nabój ten opracowano w latach dwudziestych jako nabój do karabinów maszynowych. Zastosowanie w karabinach znalazło dopiero w 1934 r. Przy opracowywaniu wzorowano się na naboju Mausera 7,92 mm x 57, a zmiana kalibru była podyktowana wymaganiami balistycznymi. Nabój 7,5 mm x 54, produkowany tylko we Francji i używany jedynie do broni francuskich, pozostaje nadal nabojem przepisowym we Francji oraz w byłych koloniach franuskich.
Masa naboju 23,5 g. Masa ładunku prochowego 2,85 g. Długość naboju 75,9 mm. Długość pocisku 27,3 mm. Długość łuski 53,6 mm. Średnia wartość ciśnienia maksymalnego 265 MPa. Prędkość początkowa 845 m/s.
7,5 mm x 55 nabój szwajcarski
Jest to jeden z pierwszych na świecie małokalibrowych nabojów karabinowych z kryzą zwykłą. Został opracowany i przyjęty do uzbrojenia w Szwajcarii w 1889 r. Po różnych udoskonaleniach w 1911 r. wprowadzono pocisk o masie 11,34 g i o maksymalnej średnicy 7,8 mm, który do dziś pozostaje pociskiem przepisowym. Amunicja wojskowa tego kalibru produkowana jest tylko w Szwajcarii.
Masa naboju 27,5 g. Długość naboju 77,5 mm. Długość pocisku 28,7 mm. Długość łuski 55,4 mm. Średnia wartość ciśnienia maksymalnego 260 MPa. Prędkość początkowa 780 m/s.
7,62 mm x 51 NATO
O naboju tym mówi się , że jest to triumf polityki nad balistyką. Opracowano go w 1952 r. i w rok później przyjęto do uzbrojenia jako nabój znormalizowany w NATO. Wielu specjalistów opowiadało się za nabojem pośrednim, ze skróconą łuską, w rodzaju rosyjskiego naboju 7,62 mm x 39 wz. 43, jednakże Amerykanie bezwzględnie upierali się przy naboju pełnowymiarowym, podobnym do ich naboju 7,62 mm x 63. W rezultacie powstał nabój Springfield ze skróconą do 51 mm łuską, czyli kompromis, który nikogo nie zadowolił. Jednakże ranga normalizacji naboju w Pakcie NATO była tak wielka, iż wiele krajów, nie należących do Paktu, przyjęło go i dziś jest on w powszechnym użytkowaniu na całym świecie. Większość nabojów ma łuski mosiężne, jednakże od czasu do czasu produkowane są naboje z łuskami stalowymi. Naboje wytwarzane są w wytwórniach rządowych i w firmach prywatnych, nie zawsze zgodnie z wymaganiami NATO. Te, które spełniają wymagania, mają na dnie łuski wybity symbol NATO, krzyż w kole, co oznacza ich całkowitą wymienność. Nabój 7,62 mm x 51 również jest sprzedawany jako nabój sportowy pod nazwą .308 Winchester.
Masa naboju 23,8 g. Masa ładunku miotającego 3,0 g. Długość naboju 69,8 mm. Długość pocisku 27,2 mm. Długość łuski 51 mm. Ciśnienie maksymalne 282 MPa.
7,62 mm x 54R Mosin
Wprowadzony w 1891 r. do uzbrojenia Carskiej Rosji, wraz z karabinem Mosina, nabój 7,62 mm x 54R prztrwał, z niewielkimi zmianami, do chwili obecnej. Jest to ostatni ze starych nabojów karabinowych, znajdujących zastosowanie wojskowe w ręcznych i uniwersalnych karabinach maszynowych, na przykład PK i PKS, używanych w państwach Układu Warszawskiego. Cechą wyróżniającą ten nabój jest wystająca kryza łuski. Obecnie jest produkowany również i w tych krajach, które w swoim czasie przyjęły do uzbrojenia karabiny Mosina, np. w Chinach i w Finlandii.
Masa naboju 23,2 do 25,2 g. Masa ładunku miotającego 3,2 g. Długość naboju 77,2 mm. Długość pocisku 28,6 mm. Długość łuski 53,6 mm. Średnie ciśnienie maksymalne 300 MPa. Łuski mosiężne, stalowe platerowane lub stalowe lakierowane z kryzą wystającą (stąd litera R – rimmed – w oznaczeniu naboju).
7,62 mm x 63 Springfield
Amerykański nabój karabinowy znany również pod nazwą .30–06 Springfield lub .30 US service. Wprowadzono go do uzbrojenia w 1903 r. wraz z karabinem Springfield M1903. Kolejne modernizacje w latach 1906, 1926, 1940 dotyczyły kształtu pocisku. Pocisk z 1940 r. został znormalizowany i pod nazwą M2 jest używany do dziś. Stał się on podstawą do stworzenia całej rodziny pocisków. Nabój wyróżnia się dużą długością całkowitą.
Nabój Springfield przyjęło do uzbrojenia wiele krajów; albo jako nabój ogólnego przeznaczenia, albo, jak w przypadku Wielkiej Brytanii, w związku z używaniem na czołgach i samolotach amerykańskich karabinów maszynowych Browninga. Jest więc to nabnabojów ój rozpowszechniony w świecie i produkowany w kilku wytwórniach. Oprócz wojskowych istniejtego kalibru.
ą naboje sportowe oraz naboje do sztucerów myśliwskich
Długość naboju 84,8 mm. Długość pocisku 32,5 mm. Długość łuski 63,2 mm. Masa naboju 27,7 g. Masa ładunku miotającego 3,62 g. Średnie ciśnienie maksymalne 301 MPa.
7,92 mm x 57 Mauser
Jest to chyba najbardziej znany i najbardziej rozpowszechniony na całym świecie wojskowy nabój karabinowy. Produkowany był w wielu krajach w trudnej do wyliczenia liczbie odmian. W Polsce na przykład wytwarzano go w okresie międzywojennym w Fabryce Amunicji w Skarżysku. Dziś w regularnych wojskach powtarzalne karabiny Mausera zastąpiono karabinami samopowtarzalnymi i karabinkami samoczynnymi do nowych nabojów, ale wszelkiego rodzaju straże i służby: przemysłowe, graniczne, pocztowe, celne i inne organizacje paramilitarne na świecie nadal korzystają z karabinów i nabojów 7,92 mm x 57. W wojsku naboje te stosuje się w niektórych karabinach maszynowych, zasilanych z taśmy, np. w jugosłowiańskim karabinie maszynowym M53, będący zresztą jedną z wersji niemieckiego MG42. Używa się ich również w walkach, np. w konfliktach lokalnych. Dlatego też przynajmniej kilka firm zajmuje się nadal produkcją tej amunicji. Ponadto zużywane są jeszcze zapasy niemieckich i angielskich (do karabinu maszynowego Besa) nabojów z okresu drugiej wojny światowej.
Masa naboju 24,1 do 26,2 g. Masa ładunku miotającego 3,15 do 3,25 g. Długość naboju 80,5 mm. Długość pocisku 28 mm. Długość łuski 56,8 mm. Średnie ciśnienie maksymalne 277 MPa. Łuska mosiężna lub stalowa lakierowana bez kryzy wystającej.