Mosin wz. 1891

Autorem arty­ku­łu jest Przemysław Konicki, źró­dło www.opisybroni.republika.pl/Mosin.html

Mosin wz. 1891 to rosyj­ski kara­bin powta­rzal­ny skon­stru­owa­ny przez Siergieja Mosina. Broń powsta­ła jako następ­ca czar­no­pro­cho­we­go kara­bi­nu wz. 1870 (Berdan II) kali­bru 10,67mm któ­ry sta­no­wił uzbro­je­nie armii rosyj­skiej pod koniec XIXw. Mosin roz­po­czął pra­ce nad kara­bi­nem po prze­pro­wa­dzo­nym w 1887 teście kara­bi­nów powta­rzal­nych, w któ­rym Rosjanie za naj­lep­szą kon­struk­cję uzna­li kara­bin skon­stru­owa­ny przez Emila Naganta. Mosin skon­stru­ował broń opie­ra­jąc się na maga­zyn­ku zasto­so­wa­nym w kara­bi­nie Naganta, dla­te­go też jego kon­struk­cja zna­na jest mię­dzy inny­mi pod nazwą Mosin Nagant. Podczas prób kara­bin Mosina oka­zał się mniej nie­za­wod­ny od kara­bi­nu Naganta, jed­nak ze wzglę­du na prost­szą kon­struk­cję kara­bin skon­stru­owa­ny przez Mosina wpro­wa­dzo­no w 1891r do uzbro­je­nia jako ​„trzy­li­nio­wy kara­bin wz. 1891” (linia to rosyj­ska jed­nost­ka dłu­go­ści wyno­szą­ca 0,1 cala, 3 linie to 7,62mm). Od ozna­cze­nia broń nazy­wa­no ​„Triechliniejką”.

Konstrukcja Mosina wz. 1891

Mosin wz. 1891 to broń powta­rzal­na wypo­sa­żo­na w zamek czte­ro­tak­to­wy suw­li­wo obro­to­wy z dwo­ma rygla­mi. Ryglowanie nastę­pu­je poprzez obrót zam­ka o 90 stop­ni, przy zam­ku zary­glo­wa­nym rygle znaj­du­ją się w pozio­mie. Zamek zło­żo­ny z tło­ka zapo­ro­we­go oraz trzo­nu zam­ko­we­go obra­ca się wokół igli­cy. Rygle umiesz­czo­ne są na tło­ku zapo­ro­wym, nato­miast umiesz­czo­na po pra­wej stro­nie bro­ni pro­sta rącz­ka zam­ko­wa przy­mo­co­wa­na jest do trzo­nu zam­ko­we­go. Rączka zam­ko­wa peł­ni mię­dzy inny­mi funk­cję rygla pomoc­ni­cze­go. Zamek nie został wypo­sa­żo­ny w kana­li­ki odpro­wa­dza­ją­ce gazy pro­cho­we w przy­pad­ku prze­bi­cia spłon­ki. Karabin posia­da mecha­nizm ude­rze­nio­wy ze sprę­ży­ną ude­rze­nio­wą dzia­ła­ją­cą bez­po­śred­nio na igli­cę. Częściowe napię­cie igli­cy nastę­pu­je pod­czas odry­glo­wa­nia, nato­miast cał­ko­wi­te pod­czas zary­glo­wa­nia kara­bi­nu. Na tyl­nej czę­ści igli­cy znaj­du­je się nasa­da igli­cy (nazy­wa­na rów­nież kur­kiem lub bij­ni­kiem) któ­rej odcią­gnię­cie i obrót w lewo przy napię­tym mecha­niź­mie ude­rze­nio­wym powo­du­je zabez­pie­cze­nie bro­ni. W przy­pad­ku nie­wy­pa­łu powtór­ne zbi­cie spłon­ki moż­li­we jest po ręcz­nym napię­ciu igli­cy poprzez odcią­gnię­cie jej nasa­dy lub po odry­glo­wa­niu i zary­glo­wa­niu bro­ni. Karabin zasi­la­ny jest rosyj­skim nabo­jem kara­bi­no­wym 7,62x54R mm. Zasilanie odby­wa się ze sta­łe­go jed­no­rzę­do­we­go maga­zyn­ka pudeł­ko­we­go o pojem­no­ści 4 naboi, broń łado­wa­no przy pomo­cy łódek na 5 naboi. Magazynek Mosina wz. 1891 nie jest wypo­sa­żo­ny w szczę­ki, zasto­so­wa­no nato­miast roz­dzie­lacz znaj­du­ją­cy się po lewej stro­nie wnę­trza maga­zyn­ka oraz przy­trzy­my­wacz naboi umiesz­czo­ny po pra­wej stro­nie wnę­trza komo­ry zam­ko­wej. Rodzielcz unie­moż­li­wia dosła­nie do komo­ry nabo­jo­wej wię­cej niż jed­ne­go nabo­ju oraz peł­ni funk­cję wyrzut­ni­ka. Jest to jedy­ny popu­lar­ny kara­bin powta­rzal­ny wypo­sa­żo­ny w takie roz­wią­za­nie. Broń moż­na roz­ła­do­wać poprzez odchy­le­nie den­ka maga­zyn­ka. Mosin wz. 1891 posia­da sta­łą kol­bę drew­nia­ną prze­cho­dzą­cą w łoże umieszcz­ne na całej dlu­go­ści lufy, na stop­ce kol­by znaj­du­je się sta­lo­we oku­cie. Po lewej oraz pra­wej stro­nie łoża umiesz­czo­ne są pozio­me row­ki uła­twia­ją­ce chwy­ce­nie bro­ni. Nad lufą znaj­du­je się nato­miast wyko­na­na z drew­na nakład­ka. Zastosowano lufę o dłu­go­ści 800mm z pra­wo­skręt­nym gwin­tem o czte­rech bruz­dach, pod lufą moż­na zamo­co­wać czwo­ro­gra­nia­sty bagnet kłu­ją­cy. Mocowanie bagne­tu nastę­pu­je poprzez nało­że­nie tulei bagne­tu na lufę, co cie­ka­we bagnet moż­na rów­nież wyko­rzy­stać jako narzę­dzie uła­twia­ją­ce roz­kła­da­nie bro­ni. Karabin wypo­sa­żo­ny jest w mecha­nicz­ne przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z trój­kąt­nej musz­ki (bez osło­ny) oraz celow­ni­ka ram­ko­wo schod­ko­we­go ska­lo­wa­ne­go w arszy­nach (kro­kach). Celownik wypo­sa­żo­ny jest w sta­łą szczer­bin­kę do celo­wa­nia przy zło­żo­nym celow­ni­ku, sta­łą szczer­bin­kę do celo­wa­nia przy roz­ło­żo­nym celow­ni­ku oraz rucho­mą szczer­bin­kę do celo­wa­nia przy roz­ło­żo­nym celow­ni­ku. Broń skła­da się z oko­ło 42 części.

Rosyjskie i radzieckie wersje Mosina wz. 1891

Karabin dra­goń­ski to wer­sja wypo­sa­żo­na w lufę o dłu­go­ści 730mm oraz inny wzór bagne­tu. Broń wpro­wa­dzo­no do uzbro­je­nia pod koniec XIXw. Karabin dra­goń­ski sta­no­wił uzbro­je­nie kawa­le­rzy­stów, arty­le­rzy­stów oraz sape­rów. Karabiny wypo­sa­żo­ne w lufę o dłu­go­ści 724mm oraz pozba­wio­ne zacze­pu do moco­wa­nia bagne­tu okre­śla­no mia­nem kara­bi­nów Kozackich

Mosin wz. 1907 to wer­sja wypo­sa­żo­na w lufę o dłu­go­ści 510mm oraz pozba­wio­na zacze­pu do moco­wa­nia bagne­tu. Karabinek posia­da łoże na całej dłu­go­ści lufy. Broń sta­no­wi­ła uzbro­je­nie kon­nych arty­le­rzy­stów, obsług cięż­kich kara­bi­nów maszy­no­wych oraz żandarmów

Mosin wz. 1891/30 (peł­ne ozna­cze­nie 7,62mm kara­bin wz. 1891/30) to wer­sja skon­stru­owa­na przez Wasilija Diegtariowa, Władymira Fiodorowa oraz Fiodora Tokariewa. Broń wpro­wa­dzo­no do uzbro­je­nia w 1930r. Karabin posia­da lufę o dłu­go­ści 730mm, cylin­drycz­ną komo­rę zam­ko­wą (wcze­śniej sto­so­wa­no komo­ry zam­ko­we o kształ­cie gra­nia­sto­słu­pa) oraz mecha­nicz­ne przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z musz­ki słup­ko­wej w tune­lo­wej osło­nie i celow­ni­ka krzyw­ko­we­go ze szczer­bin­ką (nasta­wy od 100m do 2000m co 100m). Mosin 1891/30 cha­rak­te­ry­zu­je się rów­nież mniej­szą siłą spu­stu w porów­na­niu do poprzed­nich wer­sji kara­bi­nu. Broń wypo­sa­żo­na jest w zmo­dy­fi­ko­wa­ny czwo­ro­gra­nia­sty bagnet kłu­ją­cy. Mosin wz. 1891/30 był pod­sta­wo­wą bro­nią strze­lec­ką armii radzieckiej

Mosin wz. 1891/30 w odmia­nie wybo­ro­wej posia­da lufę o dłu­go­ści 760mm, zagię­tą w dół rącz­kę zam­ko­wą oraz celow­nik optycz­ny. Początkowo kara­bi­ny wypo­sa­żo­ne były w celow­ni­ki optycz­ne PT lub WP, nato­miast póź­niej sto­so­wa­no celow­nik optycz­ny PU oraz mniej popu­lar­ny celow­nik PE. Powiększenie celow­ni­ka PU wyno­si 3,5x, pole widze­nia 4 stop­nie i 30 minut kąto­wych, nato­miast śred­ni­ca źred­ni­cy wyj­ścio­wej 6mm. Celownik posia­da masę 270g oraz dłu­gość 169mm. Celownik PE cha­rak­te­ry­zu­je się nato­miast powięk­sze­niem 4x, masą 598g oraz dłu­go­ścią 274mm. Broń wypo­sa­żo­na jest rów­nież w mecha­nicz­ne przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z musz­ki słup­ko­wej w tune­lo­wej osło­nie oraz celow­ni­ka krzyw­ko­we­go ze szczer­bin­ką. Celownik mecha­nicz­ny posia­da nasta­wy od 100m do 1000m co 100m. Wyborowe Mosiny 1891/30 cha­rak­te­ru­ją się lep­szą jako­ścią wyko­na­nia w porów­na­niu do odmia­ny ​„stan­dar­do­wej” oraz nie są wypo­sa­żo­ne w bagnet

Mosin wz. 38 to wer­sja wypo­sa­żo­na w lufę o dłu­go­ści 510mm oraz pozba­wio­na zacze­pu do moco­wa­nia bagne­tu. Karabinek wz. 38 w odróż­nie­niu od Mosina wz. 1907 posia­da łoże któ­re nie jest umiesz­czo­ne na całej dłu­go­ści lufy. Zastosowano przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z musz­ki słup­ko­wej w tune­lo­wej osło­nie oraz celow­ni­ka krzyw­ko­we­go ze szczer­bin­ką. Celownik posia­da nasta­wy od 100m do 1000m co 100m. Broń sta­no­wi­ła uzbro­je­nie oddzia­łów tyłowych

Mosin wz. 44 to wer­sja wypo­sa­żo­na w lufę o dłu­go­ści 510mm oraz bagnet kłu­ją­cy skła­da­ny na pra­wą stro­nę bro­ni. Bagnetu nie moż­na odłą­czyć od bro­ni bez uży­cia narzę­dzi. Łoże podob­nie jak w kara­bin­ku wz. 38 nie jest umiesz­czo­ne na całej dłu­go­ści lufy. Zastosowano przy­rzą­dy celow­ni­cze skła­da­ją­ce się z musz­ki słup­ko­wej w tune­lo­wej osło­nie oraz celow­ni­ka krzyw­ko­we­go ze szczer­bin­ką. Celownik posia­da nasta­wy od 100m do 1000m co 100m. Mosin wz. 44 powstał jako pod­sta­wo­wa broń strze­lec­ka armii radzieckiej

MKS-19-P-47 to wer­sja skon­stru­owa­na przez Siergieja Simonowa na pod­sta­wie Mosina wz. 44. Karabinek zasi­la­ny był nabo­jem pośred­nim7,62x39mm oraz posia­dał skła­da­ny bagnet kłu­ją­cy. Broń nie zosta­ła wpro­wa­dzo­na do uzbro­je­nia oraz nie była pro­du­ko­wa­na seryjnie

OC-48 to kara­bin wybo­ro­wy skon­stru­owa­ny w latach 1990 na pod­sta­wie wybo­ro­wej odmia­ny Mosina wz. 1891/30. Broń powsta­ła w biu­rze kon­struk­cyj­nym w Tule. Karabin OC-48 zasi­la­ny jest nabo­jem 7,62x54R mm, zasi­la­nie odby­wa się z maga­zyn­ka sta­łe­go o pojem­no­ści 4 naboi. Broń cha­rak­te­ry­zu­je się ukła­dem kla­sycz­nym w odróż­nie­niu od wer­sji OC-48K w ukła­dzie bez­kol­bo­wym. Karabin OC-48 nie został wpro­wa­dzo­ny do uzbrojenia

OC-48K to kara­bin wybo­ro­wy w ukła­dzie bez­kol­bo­wym (Bull Pup) skon­stru­owa­ny w latach 1990. Broń powsta­ła w biu­rze kon­struk­cyj­nym w Tule na pod­sta­wie wybo­ro­wej odmia­ny wz. Mosina 1891/30. Karabin OC-48K zasi­la­ny jest nabo­jem 7,62x54Rmm, zasi­la­nie odby­wa się z maga­zyn­ka sta­łe­go o pojem­no­ści 4 naboi. Broń posia­da wyko­na­ne ze sklej­ki drew­nia­nej łoże z oddziel­nym chwy­tem pisto­le­to­wym. Łoże zakoń­czo­ne jest trze­wi­kiem z gumo­wą stop­ką. Zastosowano regu­lo­wa­ną podusz­kę policz­ko­wą, dwój­nóg o regu­lo­wa­nej wyso­ko­ści oraz rącz­kę zam­ko­wą umiesz­czo­ną nad przed­nią ścian­ką kabłą­ka spu­stu. Karabin OC-48K nie został wpro­wa­dzo­ny do uzbrojenia

Polskie wersje Mosina wz. 1891

Karabinek wz. 91/98/23 to wer­sja powsta­ła poprzez prze­ka­li­bro­wa­nie kara­bi­nu Mosina do nabo­ju 7,92x57mm. Dostosowanie bro­ni do nabo­ju 7,92x57mm odby­wa­ło się poprzez roz­wier­ce­nie lufy, mody­fi­ka­cję zam­ka, mody­fi­ka­cję maga­zyn­ka oraz dosto­so­wa­nie przy­rzą­dów celow­ni­czych do nabo­ju 7,92x57mm. Wersja bro­ni w któ­rej zmo­dy­fi­ko­wa­no rów­nież wślizg nabo­jo­wy oraz wyrzut­nik nosi­ła ozna­cze­nie kara­bi­nek wz. 91/98/25

OWG to pro­du­ko­wa­ny w Grudziądzu sztu­cer skon­stru­owa­ny na pod­sta­wie Mosina wz. 44. Sztucer OWG zasi­la­ny jest nabo­jem .308 Winchester (cywil­na wer­sja nabo­ju 7,62x51mm) oraz nie posia­da bagne­tu. Broń nie cie­szy­ła się dobrą opi­nią wśród pol­skich myśliwych

Granaty i granatniki

W latach 30. do uzbro­je­nia armii radziec­kiej wpro­wa­dzo­no gar­łacz Diakonowa kali­bru 41mm umoż­li­wia­ją­cy mio­ta­nie gra­na­tów odłam­ko­wych D‑32 przy wyko­rzy­sta­niu kara­bi­nów Mosin wz. 1891/30. Granaty do gar­ła­cza Diakonowa posia­da­ją prze­cho­dzą­cy przez oś wzdłuż­ny kanał, przez któ­ry pod­czas strza­łu prze­la­tu­je pocisk. Rozwiązanie takie umoż­li­wia mio­ta­nie gra­na­tów przy wyko­rzy­sta­niu nabo­jów wypo­sa­żo­nych w pocisk (nie jest koniecz­ne sto­so­wa­nie nabo­jów mio­ta­ją­cych pozba­wio­nych pocisku)

RMN-50 (Rużiennyj Minomiet Najmana 50) jed­no­strza­ło­wy gra­nat­nik kali­bru 50mm skon­stru­owa­ny na pod­sta­wie kara­bi­nu Mosin 1891/30 oraz moź­dzie­rza kali­bru 50mm. Broń zosta­ła skon­stru­owa­na przez I. M. Najmana w biu­rze kon­struk­cyj­nym NII‑6. Granatnik powstał na zle­ce­nie NKWD dla oddzia­łów par­ty­zanc­kich wal­czą­cych na tere­nach Białorusi. Granatnik strze­lał poci­ska­mi do radziec­kie­go moź­dzie­rza wz. 38

RWGŁ‑1 (Ręczna Wyrzutnia Granatów Łzawiących) to pol­ski gra­nat­nik skon­stru­owa­ny w latach 60. na pod­sta­wie kara­bi­nu Mosin wz. 44. Granatnik posia­da czte­ro­tak­to­wy zamek suw­li­wo obro­to­wy. Broń umoż­li­wia mio­ta­nie gra­na­tów UGŁ-200 (Uniwersalny Granat Łzawiący) wypeł­nio­nych lakry­ma­to­rem. RWGŁ‑1 zasi­la­ny jest nabo­jem pośred­nim 7,62x39mm w pozba­wio­nej poci­sku wer­sji UNM wz. 43/60 (Uniwersalny Nabój Miotający). Zasilanie odby­wa się ze sta­łe­go jed­no­rzę­do­we­go maga­zyn­ka pudeł­ko­we­go o pojem­no­ści 5 naboi. Broń wyko­rzy­sty­wa­na była przez pol­ską Milicję Obywatelską

Mosin wz. 1891 ogółem

Mosin wz. 1891 to typo­wy kara­bin powta­rzal­ny skon­stru­owa­ny pod koniec XIXw, tak więc pro­sty, zasi­la­ny sil­nym nabo­jem, jed­nak cha­rak­te­ry­zu­ją­cy się nie­wiel­ką szyb­ko­strzel­no­ścią prak­tycz­ną. Karabiny Mosina sta­wi­ły w okre­sie Iwś oraz IIwś pod­sta­wo­wą broń strze­lec­ką armii rosyj­skiej i radziec­kiej. Co praw­da w latach 30. wpro­wa­dzo­no do uzbro­je­nia kara­bin auto­ma­tycz­ny AWS-36 oraz kara­bin samo­pow­ta­rzal­ny SWT-38, jed­nak kon­struk­cje te nie zastą­pi­ły ​„Triechliniejki”. Bronią któ­ra zastą­pi­ła w armii radziec­kiej pra­wie wszyst­kie wer­sje kara­bi­nu Mosina (nie licząc odmia­ny wybo­ro­wej) był kara­bi­nek auto­ma­tycz­ny AK wpro­wa­dzo­ny do uzbro­je­nia w 1949r. Następcą odmia­ny wybo­ro­wej kara­bi­nu wz. 1891/30 był nato­miast samo­pow­ta­rzal­ny kara­bin wybo­ro­wy SWD wpro­wa­dzo­ny do uzbro­je­nia w 1963r. Ogółem od wcze­snych lat 30. do koń­ca lat 40. wypro­du­ko­wa­no w ZSRR oko­ło 17 milio­nów kara­bi­nów Mosina. Po zakoń­cze­niu IIwś broń tego wzo­ru pro­du­ko­wa­no rów­nież w Polsce, Rumunii oraz na Węgrzech.