Autorem artykułu jest Przemysław Konicki, źródło www.opisybroni.republika.pl/TT
TT (Tulski Tokariewa, znany również jako Tulska Tokarewka, natomiast w Polsce jako Tetetka) to radziecki pistolet samopowtarzalny skonstruowany przez Fiodora Wasiliewicza Tokariewa. Broń skonstruowano na podstawie Colta M1911, choć pod względem wyglądu pistolet TT znacznie bardziej przypomina Browninga M1903 (jednak znacznie się od niego różni pod względem konstrukcyjnym). Tetetka w 1930r wygrała konkurs na pistolet dla armii radzieckiej, w konkursie brał również udział pistolet TKB-160 skonstruowany przez Siergieja Korowina oraz pistolet skonstruowany przez Priłuckiego. Broń porównawczą stanowił rewolwer Nagant wz. 1895 oraz pistolety Mauser C96, P08 Parabellum, Walther PP, Browning M1903, Browning 1910/22, Colt M1911. Na początku 1931r przeprowadzono dodatkowe próby zimowe, po czym broń wprowadzono do uzbrojenia armii radzieckiej jako „7,62mm pistolet Tokariewa 1930” oraz do uzbrojenia NKWD jako TT. Skonstruowana na podstawie pistoletu TT (TT-30) zmodyfikowana odmiana TT-33 została natomiast wprowadzona uzbrojenia w 1934r. Tetetka początkowo nie cieszyła się dobrą opinią wśród radzieckich żołnierzy, broni zarzucano małą pojemność magazynka, brak bezpiecznika nastawnego oraz kształt utrudniający strzelanie przez otwory obserwacyjne czołgów. Należy zaznaczyć że w latach 30-tych magazynek mieszczący 8 naboi był w pistoletach standardem, natomiast kształt Tetetki utrudnia strzelanie przez otwory obserwacyjne czołgów tak samo jak kształt wielu innych pistoletów. W 1938r ogłoszono konkurs na następcę pistoletu TT, wygrał go w 1941r pistolet skonstruowany przez Pawła Wojewodina. Ze względu na niemiecki atak nie rozpoczęto produkcji seryjnej pistoletu Wojewodina i TT pozostał podstawowym pistoletem armii radzieckiej.
TT-30
TT-30 działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy, ryglowanie następuje poprzez przekoszenie lufy w płaszczyźnie pionowej. Za ryglowanie odpowiadają dwa rygle umieszczone na górnej części lufy, rygle wchodzą w opory umieszczone po wewnętrznej stronie zamka. Odryglowanie powoduje ruchomy łącznik umieszczony w tylnej dolnej części lufy, dolną oś łącznika stanowi oś zatrzasku zamka. Umieszczona pod lufą sprężyna powrotna znajduje się na krótkiej żerdzi. Po wystrzeleniu z magazynka ostatniego naboju zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu, dźwignia zatrzasku zamka znajduje się z lewej strony szkieletu przed chwytem pistoletowym. Po prawej stronie szkieletu nad kabłąkiem spustu znajduje się ramka której przesunięcie umożliwia wyjęcie zatrzasku zamka. Jeśli zamek znajduje się w przednim położeniu jego przednia część wystaje poza obrys stalowego szkieletu wykonanego metodą frezowania. Po lewej i prawej stronie tylnej części zamka znajdują się nacięcia ułatwiające przeładowanie broni, po prawej stronie zamka umieszczone jest okno wyrzutowe łusek. Pistolet posiada mechanizm spustowy bez samonapinania (SA) z przerywaczem który pełni również rolę bezpiecznika przed strzałem przedwczesnym, uniemożliwiając zwolnienie kurka zanim zamek znajdzie się w skrajnym przednim położeniu. Szyna spustowa obchodzi magazynek z lewej i prawej strony. Zastosowano mechanizm uderzeniowy z kurkiem zewnętrznym oraz iglicą przerzutową. Kurek umieszczony jest w odłączanym do czyszczenia module, z przodu modułu znajdują się dwie prowadnice które biorą udział we wprowadzaniu naboju do komory nabojowej. Śrubowa sprężyna uderzeniowa znajduje się wewnątrz kurka, płaską sprężynę powrotną umieszczono natomiast w tylnej części chwytu. Broń nie posiada bezpiecznika nastawnego, jedyny sposób na zabezpieczenie pistoletu to ustawienie kurka w pozycji pośredniej na zębie zabezpieczającym, co uniemożliwia ściągnięcie spustu oraz przeładowanie. Broń można odbezpieczyć poprzez napięcie kurka. Pistolet zasilany jest nabojem 7,62x25mm, zasilanie odbywa się z umieszczonego w chwycie pistoletowym jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 8 naboi. Po lewej i prawej stronie pudełka magazynka znajduje się 6 otworów które umożliwiają kontrolowanie ilości naboi w magazynku. Przycisk zatrzasku magazynka znajduje się z lewej strony szkieletu u nasady kabłąka spustu. Po lewej i prawej stronie chwytu umieszczone są okładki wykonane z tworzywa sztucznego, w tylnej części chwytu znajduje się zakrywane pokrywką wycięcie. Pistolet posiada stałe mechaniczne przyrządy celownicze składające się z muszki i szczerbinki, celownik ustawiony jest na 25m.
TT-33
TT-33 to zmodyfikowana odmiana pistoletu TT-30, broń wprowadzono do uzbrojenia w 1934r. Pistolet posiada zmodyfikowaną sprężynę spustową, szkielet pozbawiony wycięcia w tylnej części chwytu, zmodyfikowany spust oraz zmodyfikowany moduł uderzeniowy. Broń nie jest wyposażona w dwa rygle umieszczone na górnej części lufy, zastosowano natomiast dwa rygle otaczające lufę, co pozwoliło zmniejszyć pracochłonność produkcji. Pistolet posiada okładki chwytu wykonane z tworzywa sztucznego, niektóre pistolety wojennej produkcji wyposażone były w okładki wykonane z drewna. Przejście z produkcji pistoletu TT-30 na produkcję TT-33 było stopniowe, od 1934r przez krótki okres czasu produkowano pistolety przejściowe pomiędzy oboma odmianami. Pierwsze pistolety przejściowe (znane również jako TT-30/I) wyposażone były jedynie w lufę od TT-33, natomiast pistolety przejściowe drugiej serii (TT-30/II) posiadały wszystkie cechy TT-33 nie licząc szkieletu (stosowano szkielet z wycięciem w tylnej części chwytu). Ostatecznie znana forma pistoletu pojawiła się w 1935r, produkcję seryjną kontynuowano w ZSRR do 1953r. Następcą pistoletu TT-33 w armii radzieckiej został Pistolet Makarowa wprowadzony do uzbrojenia w 1951r.
TT na nabój .22LR
R3 to radziecka odmiana pistoletu TT na nabój bocznego zapłonu .22LR (5,6x15mm) skonstruowana przez Grigorija Siewrjugina, pistolet powstał jako broń treningowa do szkolenia żołnierzy. Broń działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 8 naboi. Produkcja seryjna trwała od 1946r do 1949r.
R4 to radziecka odmiana pistoletu TT na nabój .22LR skonstruowana przez Grigorija Siewrjugina, broń powstała z przeznaczeniem do strzelania sportowego. Pistolet działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, zastosowano otwarty od góry zamek. Zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka o pojemności 8 naboi. Pistolet posiada lufę o długości 150mm oraz umieszczony z tyłu chwytu zaczep do mocowania kolby dostawnej pełniącej również rolę kabury. Produkcja seryjna trwała od 1946r do 1949r.
5,6mm pistolet wz. 33 „Sportowy” to polska odmiana TT na nabój .22LR. Pistolet działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. Do zasilania wykorzystywane są wkładki o kształcie naboju 7,62x25mm wykonane ze stopu aluminium. Przed strzelaniem do wkładek należy włożyć naboje .22LR, po zakończeniu strzelania wyrzucone przez okno wyrzutowe wkładki powinny zostać zebrane i wykorzystane ponownie. Podobne rozwiązanie zastosowano w polskim 5,6mm pistolecie maszynowym wz. 43 skonstruowanym na podstawie PPS-43. Zasilanie 5,6mm pistoletu wz. 33 odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 8 naboi (taki sam jak w TT na nabój 7,62x25mm). Broń posiada lufę o długości 121mm, zmodyfikowaną iglicę oraz powiększone okno wyrzutowe łusek. Pistolet produkowano seryjnie od 1954r do 1958r.
Zastawa M57 oraz Zastawa M70(d)
Zastawa M57 to jugosłowiańska wersja pistoletu TT produkowana od 1957r w zakładzie Crvena Zastawa. Broń zasilana jest nabojem 7,62x25mm, zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 9 naboi. Ze względu na zastosowanie magazynka o większej pojemności broń posiada wyższy chwyt pistoletowy niż TT. Zastawa M57 nie posiada bezpiecznika nastawnego, jedyny sposób na zabezpieczenie broni to ustawienie kurka w pozycji pośredniej na zębie zabezpieczającym. Na podstawie Zastawy M57 skonstruowano pistolet Zastawa M70(d) zasilany nabojem 9x19mm Parabellum.
Tokagypt 58
Tokagypt 58 to węgierska odmiana pistoletu TT produkowana od 1958r w zakładzie Femaru Fegyver es Gepgyar (FEG) dla armii egipskiej. Pistolet zasilany jest nabojem 9x19mm Parabellum, zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 7 naboi. Poprzez wymianę lufy oraz magazynka pistolet można dostosować do zasilania nabojem 7,62x25mm. Broń posiada bezpiecznik nastawny unieruchamiający szynę spustową, skrzydełko bezpiecznika znajduje się z lewej strony szkieletu w jego tylnej części. Chwyt pistoletowy Tokagypta charakteryzuje się lepszę ergonomią niż chwyt pistoletu TT. Armia egipska nie wprowadziła Tokagypta do uzbrojenia, dlatego też niektóre wyprodukowane pistolety znalazły się na wyposażeniu egipskiej Policji. Ogółem wyprodukowano około 15 000 pistoletów Tokagypt 58.
PK‑9 oraz PKL-30
PK‑9 to pakistańska odmiana pistoletu TT na nabój 9x19mm Parabellum. Pistolet zasilany jest z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 8 naboi. Broń posiada mechanizm spustowy bez samonapinania oraz kurkowy mechanizm uderzeniowy. Pistolet nie został wyposażona w bezpiecznik nastawy, jedyny sposób zabezpieczenia broni to ustawienie kurka na zębie zabezpieczającym. Szkielet wykonano ze stali, na przedniej ściance chwytu pistoletowego znajdują się wgłębienia na palce.
PKL-30 to pakistańska wersja pistoletu TT wyposażona w szkielet wykonany z tworzywa sztucznego. Pistolet zasilany jest nabojem 7,62x25mm, zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 8 naboi. Nie zastosowano bezpiecznika nastawnego, jedyny sposób zabezpieczenia broni to ustawienie kurka na zębie zabezpieczającym.
POLSKIE WERSJE TT
Radomska Fabryka Broni uruchomiła produkcję seryjną pistoletu T‑33 w styczniu 1947r. Pistolety produkowane do 1950r posiadają okładki chwytu z trójkątnymi emblematami, wewnątrz emblematu na lewej okładce znajduje się oznaczenie FB (Fabryka Broni), natomiast wewnątrz emblematu na prawej okładce znajduje się oznaczenie PW (Pistolet Wojskowy). Po 1950r stosowano okładki pozbawione trójkątnych emblematów i oznaczeń. Produkcja trwała do 1955r, ogółem radomska Fabryka Broni wyprodukowała około 225 000 pistoletów TT. Następcą TT w Wojsku Polskim jest pistolet P‑64 „CZAK” wprowadzony do uzbrojenia w latach 60-tych, jednak Tetetka była używana w Wojsku Polskim do końca lat 80-tych, przy czym wielu żołnierzy bardziej ceniło pistolet TT niż P‑64. W 1989r pracownicy Biura Uruchomień Sprzętu Specjalnego (BUSS) rozpoczęli prace nad pistoletem gazowym wywodzącym się z TT. Pistolet znany jako GS-90 zasilany jest nabojem 8x20mm PA, działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego oraz charakteryzuje się mniejszymi wymiarami i mniejszą masą od pistoletu TT. Istnieją również późne wersje GS-90 dostosowane do naboju 9x22mm PA. Wytwarzanie pistoletów GS-90 rozpoczęto na większą skalę w 1990r. GS-90 nie były produkowane od podstaw, ale wytwarzane na podstawie pistoletów TT. Inny pistolet gazowy wytwarzany we wczesnych latach 90. na podstawie TT to Kruk, przy czym Kruk nie wywodzi się z BUSS. Broń zasilana jest nabojem 9x22mm PA oraz działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. Masa i wymiary pistoletu Kruk są pośrednie pomiędzy TT a GS-90. W BUSS skonstruowano również odmianę pistoletu TT zasilaną nabojem 9x19mm Parabellum. Tetetka na nabój 9x19mm posiada nową lufę, zmodyfikowany magazynek, nowe przyrządy celownicze oraz nowe okładki chwytu.
W czerwcu 2010r użytkownik Pykacz założył na forum Bron.iweb.pl temat dotyczący strzelania z pistoletu TT na odległość 100m oraz 200m. Wyniki srzelania zaprzeczają czasami spotykanej tezie według której pistolet TT jest niecelny. Użytkownik Pykacz oraz jego kolega strzelali z pistoletu TT do tarczy NT23p (popiersie) na odległość 100m oraz 200m. Wszystkie strzały oddano trzymając pistolet oburącz, bez wykorzystania podpórki. Pierwsze pięć strzałów na odległość 100m oddał kolega użytkownika Pykacz. Cztery pociski trafiły w umieszczoną na tarczy sylwetkę żołnierza, natomiast jeden pocisk trafił w tarczę poza sylwetką żołnierza. Drugie pięć strzałów na 100m zostało ponownie oddane przez kolegę użytkownika Pykacz, trzy pociski trafiły w sylwetkę żołnierza, natomiast dwa w tarczę poza sylwetką żołnierza. Kolejne pięć strzałów na 100m zostało oddane przez użytkownika Pykacz, trzy pociski trafiły w sylwetkę żołnierza, jeden w tarczę poza sylwetką, jeden nie trafił w tarczę. Następnie strzelano na odległość 200m do tarczy NT23P zamocowanej na większej tarczy. Pierwsze dziesięć strzałów oddał kolega użytkownika Pykacz, dwa pociski trafiły nisko, w białe pole dużej tarczy na której zamocowano tarczę NT23p, natomiast kolejne dwa pociski trafiły w drewnianą poprzeczkę umieszczoną poniżej dużej tarczy. Żaden pocisk nie trafił w tarczę NT23p. Następnie pięć strzałów oddał Pykacz, jednak żaden pocisk nie trafił w cel. Pykacz oraz jego kolega podczas strzelania na 100m oraz 200m celowali w środek tarczy NT23p. Jak widać pistolet TT charakteryzuje się dobrą celnością, dodatkowo strzelanie na duże odległości ułatwia pocisk charakteryzujący się niewielkim opadem. Oczywiście TT nie jest jedynym pistoletem z którego można celnie strzelać na odległość 100m. Przykładowo strzelanie na tak duże odległości możliwe jest w przypadku pistoletów zasilanych bardzo popularnym nabojem 9x19mm Parabellum. Należy zaznaczyć że strzelanie z pistoletu na 100m to jedynie ciekawostka, podczas strzelania w sytuacji zagrożenia dla wielu strzelców trafienie w cel z broni krótkiej już na odległość 50m nie jest proste. Więcej na temat strzelania z TT na 100m oraz 200m tutaj. Za informacje oraz zdjęcia dziękuję użytkownikowi Pykacz.
TT ogółem
TT to broń dość niezawodna, prosta, lekka oraz celna. Tetetka jest również płaska, co ułatwia wygodne noszenie. Broń charakteryzuje się jednak sporym odrzutem, nieergonomicznym chwytem pistoletowym oraz brakiem bezpiecznika nastawnego. Pocisk z naboju 7,62x25mm posiada dużę prędkość początkową oraz dobrą przebijalność, dlatego też może przebić cel na wylot nie zadając dużych obrażeń. Należy jednak zaznaczyć że przed pociskiem wystrzelonym z Tetetki chronią dopiero kamizelki balistyczne klasy NIJ-IIIA. Obecnie pistolet TT to przestarzała broń, jednak nadal wykorzystywana w niektórych formacjach. Ogółem wyprodukowano około 2 000 000 pistoletów TT.
nabój
|
7,62x25mm
|
prędkość początkowa pocisku
|
420m/s
|
energia kinetyczna pocisku
|
488J
|
długość lufy
|
116mm
|
długość linii celowniczej
|
156mm
|
długość
|
194mm
|
wysokość
|
134mm
|
masa
|
940g z pełnym magazynkiem na 8 naboi
854g z pustym magazynkiem
|
magazynek
|
jednorzędowy pudełkowy na 8 naboi
|